Jismoniy madaniyat moddiy va ma’naviy qadriyatlar muvofiqligida namoyon bo‘ladi.
Moddiy ne’matlar sifatida sport inshootlari, sport jixozlari va anjomlari, sport kiyimlari hamda
tibbiy ta’minotni o‘z ichiga oladi. Ma’naviy qadriyatlar sport turlari va o‘yinlarining
qiziqarliligi, ommaviylik, targ‘ibot va tashviqot ishlari, ommaviy axborot vositalarida
yoritilish, jismoniy tarbiya va sport tizimining faoliyati, yuqori malakali sportchilar hamda
olimpiya zaxiralari tayyorlash tizimi, yurtdoshlarimizning xalqaro sport musobaqalardagi
muvaffaqiyatlari, mamlakatimizda xalqaro sport masobaqalari va tadbirlarini tashkil etilishida
aks etadi.

O‘zbekistonda milliy kurash turlari yakkakurash turi sifatida vaziyatli
sport turiga kiradi, chunki bellashuv vaqtida yuzaga keladigan tez o‘zgaruvchan vaziyatlar
bilan ifodalanadi, shuningdek, bu yerda raqib bilan faol to‘qnashuv natijasida paydo
bo‘ladigan chalg‘ituvchi omillarning ta’siri ham katta. 2000 yildan boshlab, matbuotda
Vatanimiz olimlari va tadqiqotchilarining salmoqli ishlari paydo bo‘ldi, ular nafaqat nazariy
va amaliy ahamiyatga ega, balki kurash mavqeini halqaro sport maydonida oshirishga yordam
beradi 2005 yilda belbog‘li kurash uchun yagona qoidalar belgilab berildi.

Mamlakatimizda yakkakurash sport turlari faol rivojlanib kelmokda bu
esa yukori malakali yakkakurashchilar sport maxoratining muvaffakiyatli takomillashuvini
ta’minlovchi yo‘llarni izlab topishni dolzarb kilib qo‘ymoqda.

Bizning respublikamiz xududida kurashning ikki turi mavjud bo‘lib bu
Buxorocha va Farg‘ona qoidalari bilan kurashishdir. Milliy sport turlari alohida olganda har
bir xalq milliy madaniyatning o‘ziga xos elementlari sifatida emas, balki jismoniy harakatining
xozirgi vazifalarini hal qilishning muhim vositasi sifatida namoyon bo‘lmoqda. Spartakiadalar
paytida polvonlarning kuch sinashganlarini hamma ko‘rgan bo‘lsa kerak. Xalq yuksak
jismoniy belgilarga va tehnik mahoratga ega bo‘lgan mashhur kurashchilarni polvon deb
ataydilar. Kurash barcha tantanalarning doimiy yo‘ldoshi.

Ushbu tadqiqot ishida Andijon davlat universiteti Jismoniy madaniyat
fa’kultetida taxsil olayotgan yosh talabalarning jismoniy rivojlanishi belbog’li kurash sport turi
texnika va taktika usuli tavsiflangan. Shuningdek, mamlakatimizda, belbog’li kurashni o’rni
va axamiyati borasida fikr muloxazalar o’rganiladi.

Jismoniy tarbiya muammolarini hal etishda butun olimlar jamoasi,
ixtisoslashtirilgan fan va o'quv muassasalari samarali ishladilar. Amaliy materiallarning
ko'pligi va yangi naqshlarning ochilishi birinchi yagona jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodologiyasining farqlanishiga olib keldi. Yangi maxsus fanlar “Jismoniy madaniyatni
tashkil etish va boshqarish”, “Mashqlar biomexanikasi”, “Sport psixologiyasi”, “Sport
metrologiyasi”, “Sport fiziologiyasi”, “Terapevtik fizioterapiya”, “Jismoniy gigiena”,
“Valeologiya” va boshqalar

Yakkakurash sport turlarida kurash olib borish, kurashni uslubini
tushunishga nisbatan turli xil yondashuvlar mavjud. “Bellashuvni olib borish uslubi”
tushunchasining o‘rni va ahamiyatini belgilab beruvchi muhim tushunchalar, shuningdek
ushbu atamaning ta’rifini aniqlashtirishga imkon beruvchi tushunchalar – bular taktika va
strategiya tushunchalaridir. Bellashuv taktikasining vazifalari- muayyan raqibga qarshi
kurashishda harakatlar natijasini belgilab olish. Bellashuv rejasini ishlab chiqish uchun maqsad
belgilash, shuningdek avval ishlab chiqilgan musobaqalar taktikasini inobatga olgan holda
unga erishish yo‘llari hamda vositalarini belgilab olish zarur

Maqolada xalqaro sport marketingidan foydalanadigan davlatlar o‘rganilib, xalqaro sport marketingining sportni rivojlantirish orqali mamlakat byudjetini ko‘paytirish nuqtai nazaridan afzalliklari hamda uning O‘zbekistonning turizm va eksport salohiyatini oshirishdagi o‘rni muhokama qilinadi.

Maqolada bolalarni sport mashg’ulotlariga jalb qilish, bolalarning sog’lom
rivojlanishida sport mashq elementlarining ahamiyati haqida so’z yurutilgan.

Ilmiy maqolani yozishdan maqsad, yosh gandbolchilarni saralash
metodikasini takomillashtirish, gandbol sport o‘yiniga xos ustuvor qobiliyatlarini tahlil qilib,
rivojlantirish bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqishdan iborat. Milliy xarakatli o’yinlar orqali qo’l
to’pi bilan shug’illanuvchi talabalarni tezkorlik sifatlarini rivojlantirish ko’zda tutilgan xamda
pedagogik maxorat va shug’illanuvchilarni sog’ligi nazorat qilingan.

maqolada yosh futbolchilarni jismoniy tayyorlashda o‘quv mashg‘ulot
ishlarini to‘g‘ri tashkil etishda bularni xisobga olish lozim, sport mashg‘ulotlarida harakatli
o‘yinlardan foydalanish xamda jismoniy sifatlarini rivojlantirish.

Rivojlanishda nuqsoni bo`lgan bolalami iloji boricha erta aniqlash, o`z vaqtida psixologik-pedagogik, korreksiyalash yordamini ko'rsatish, nogironlikning oldini olish, bolalar va o'smirlaming ijtimoiy moslashuvini amalga oshirishda muhim ahamiyat kasb etadi. Tegishli tashkilotlar va defektologlaming vazifalari shundan iboratki, bolalar o'zlarining aqliy, bilim imkoniyatlariga va hissiy-idoraviy doiralarining xususiyatlariga mos sharoitda ta’lim olishlari, tarbiyalanishlariga imkoniyat yaratib berishlari lozim. Biz ushbu maqolamiz orqali Intelektual rivojlanishida nuqsoni bo`lgan bolalarni ijtimoiylashuvida o`zbek xalq o`yinlarini ahamiyati qay darajada ekanligi haqida suxbatlashamiz.

Mashg‘ulotning makrotsikli davomida sportchi vazni shug‘ullanganlik
dinamikasiga bog‘liq holda o‘zgaradi. Bir so‘z bilan aytganda sport turida o‘zini-o‘zi nazorat
kilish maqsadga muvofiqdir. Shuni alohida ta'kidlash joizki, har bir insonga salomatlikdan
ko‘ra muhim ne'mat yo‘qdir. Uni vaqtida qadirlab, sog‘lom turmush tarzida yashash joizdir.

Murabbiy tomonidan amalga oshiriladigan boshqarishning psihologik –
pedagogik vositalarini ko’rib chiqayotib, ularning asosiylari ishontirish, tushuntirish,
singdirish kabilardan iborat ekanligini anglaymiz. Sportchilar pisihologik va pedagogic
tarbiyani faqatgina murabbiylaridan emas o’zlarining yashash sharoitlaridan kelib chiqan
holda yani o’z oilasi, yaqinlari, do’stlari tas’irida ham tarbiyalanadilar.

Odamning xarakat faoliyati, shu jumladan sport faoliyati xam ma’lum sifat
ko‘rsatkichlari bilan tavsiflanadi. Asosiy jismoniy sifatlarga muskul kuchi, tezkorlik,
chidamlilik, chaqqonlik va egiluvchanlik kiradi. Ayrim mualliflar odamni tezlik-kuch sifatini
xam asosiy jismoniy sifatga kiritadi.

O’qitishning xususiy vazifalari sifatida harakat texnikasi, irodaviy sifatlar,
sport texnikasi va voleybol taktikasi, shuningdek, instruktorlik ko’nikmalarini singdirish
kabilarni sanab o’tish joiz. Qo’yilgan vazifalarni amalga oshirish uchun sportchi yuqori
jismoniy, texnik, taktik, ruhiy, nazariy va o’yin (integral) tayyorgarlik darajasiga ega bo’lishi
talab etiladi.

Zamonaviy jismoniy tarbiya tizimida basketbol tobora muhim o'rin
egallaydi. Bu bir qator sabablar va birinchi navbatda, sportning jismoniy tarbiya vositasi va
usuli sifatidagi samaradorligi, uning ommaviyligi, xalqaro sport aloqalarining rivojlanishi va
paydo bo'lishi, basketbolning umumiy madaniy va nufuzli ahamiyatining doimiy ravishda
ortib borayotgani bilan izohlanadi. zamonaviy dunyo.

Diyeta-bu atletlarlarning har kuni o‘ylab yurishi kerak bo‘lgan zarur va muhim
masalasidir. Tarkibi to‘la qimmatli bo‘lgan ovqatlanish ratsioni – hamma sport turlarida ham
yuqori ko‘rsatkichlarga ega bo‘lishni ta’minlaydi. Nimani yesang, shunga yarasha harakat qila
olasan. Ovqatlanish uchun stolga o‘tirishdan oldin aynan hamma sport turidagi sportchilar
o‘zining trenirovka nagruzkasi harakterini qancha energiya sarflashini bilish va shu energiya
miqdorini ovqatda tashkil qilishi lozim.

Maqolada kurash sport turida sportchining texnik-taktik va jismoniy
tayyorgarligida pedagogning mahorati qo`llayotgan professional usullari orqali tahlil qilinadi.
Shuningdek, kurash turlarini o‘rni, kurash mashg‘ulotlarida umumiy rivojlantiruvchi va
maxsus mashqlarni o‘rgatish, kurashning muayyan turi texnikasi va qoidalarini o‘rgatish
sifatlarni rivojlantirish borasidagi fikrlar o`rtaga tashlanadi.

O‘quvchi yoshlarni sog‘ligini mustaxkamlashda yengil atletika sport
turining ahamiyati. O‘quvchi yoshlarni yengil atletika mashg‘ulotlari orqali sog‘lomlashtirish
jarayonlari taxlil qilindi.

Mashk jarayonida uchta asosiy o‘kitish metodlari o‘kituvchi-murabbiy
bolalarga nimaga va kanday kilib, bilimlarni ongli ravishda xamda to‘liq o‘rgatishni, amaliy
kunikma va malakalar xosil kilishga kanday yullar va usullar bilan erishishlarini yaxshi
tushunishlari kerak. Agar bolalarga yengil atletika mashqlari kattalarni mashqlari singari
mashg‘ulot davomida doimiy olib borilaversa, ularda bu sportga nisbatan qiziqishi susayib
boradi va biz xoxlaganchalik natija bermasligi mumkin.

Hozirgi vaqtda, sportda trenirovka dasturlarini mazmunini
optimallashtirish uchun har xil ko‘rsatkichlar qo‘llaniladi. Jangovar sambo – aralash
yakkakurash turlarini rivojlanib kelayotgan turi hisoblaandi, unda, musobaqaning qoidalarida
texnik-taktik harakatlarni (TTH) va ularning kombinatsiyalarini zarbali va kurash texnikasini
qo‘llash bilan katta xilma xilligini qo‘llashga ruxsat berilgan. Jangovar samboda
bellashuvlardagi muvaffaqiyat sportchilarning texnik-taktik harakatlarini samaradorligi va
natijaviyligi bilan ta’minlanadi. Yakka zarbali harakatlarga nisbatan kombinatsiyalangan TTH
sportchini texnik-taktik harakatlari arsenalini hajmini, samaradorligi va natijaviyligini
oshirishi aniqlangan, kombinatsiyalarni zarbali kurash texnikasini qo‘llash bilan egallash esa
– bellashuvni muvaffaqiyatli olib borish uchun katta potensialga zamin yaratadi.

Ogʻiz orqali nafas olish va nafas chiqarish odati nafaqat tanani kislorod
bilan ta'minlashni yomonlashtiradi, balki diafragma va u bilan bogʻliq boʻlgan boshqa
mushaklarning zaiflashuviga olib keladi. Natijada bu gavdani toʻgʻri tutishga salbiy ta'sir
koʻrsatadi.

Bolalarni sog‘lom jismoniy rivojlanishi, o‘quv faoliyati va ish
qobiliyatini yuqori darajada saqlab qolishi, kasalliklarini oldini olish ishlarini tashkil qilish
dolzarb muammolaridan biridir. Ularni yechish uchun aholining jismoniy rivojlanishini
ekologik sharoitga bog‘liq holda o‘rganishni ahamiyati katta.

Harakatli o‘yinlar boshlangich sinf darslarida ham ancha keng o‘rin oladi.
Bu sinflardagi harakatli o‘yinlar jismoniy tarbiya darslarida hosil qilingan harakat ko‘nikmalarini
takomillashtirish va mustahkamlash uchun xizmat qiladi. Darsning asosiy qismi muayyan
vazifani amalga oshirishga, masalan, basketbol uyinining asosiy elementlarini o‘rgatishga doir
o‘yin materiallaridan iborat bo‘lsa, uning kirish kismida "To‘plar poygasi" singari harakatli
o‘yinlardan foydalanish mumkin. Bunday hollarda darsning asosiy qismiga "Ovchilar va
o‘rdaklar", "Otishma" o‘yinlari kiritiladi. Darsga bolalarga notanish bo’lgan o’yinlarni
kiritmaslik kerak.

Har bir tayyorgarlik turida o‘zining yetakchi omillari borki, ular yordamida
ko‘zlagan maqsadga erishiladi. Shu bilan birga barcha turdagi tayyorgarliklar bir-biri bilan
uzviy bog‘liq. Misol uchun agar o‘quvchi jismoniy yaxshi tayyorlanmagan bo‘lsa, u hujum
xarakatlarini texnik mashqini yaxshi bajara olmaydi. Bunday holda o‘quvchini jismoniy
tomondan chiniqtirish, xujum xarakatlarini mukkamal darajaga ko‘tarish uchun ko‘p marta
takrorlashni talab etadi.

Dunyoda ta’lim tizimi rivojlanishining yangi vazifalari jamiyat
rivojlanishining har bir yangi bosqichiga mos keladi. Jahonning kо‘pgina mamlakatlarida
maktabgacha tа’lim tizimida jismoniy tarbiya darslari, umumta’lim mаktablaridagi jismoniy
tarbiya va sport faoliyati bolalar salomatligini saqlash va mustahkamlash hamda jismoniy
tayyorgarligini oshirishda zarur ehtiyojga aylanmagan.

Ushbu   maqolada Organizmning barcha muhim funksiyasi — nafas olish, qon aylanish, yutish, siydik chiqarilish, defekatsiya, gavdani fazoda ko‘chishi (harakatlar) oxir-oqibatda mushaklarning qisqarishi bilan amalga oshiriladi. Odamning har qanday harakati skelet mushaklarining (mushaklarning) funksiyasi bilan bog‘liq jarayonlarni tadqiq qilindi.

Salomatlik va qaddi rasolik inson jismoniy kamolatining asosiy
kо‘rsatkichi hisoblanadi va u organizm hamda uning a’zolarini aniq sharoitlarda hayotiy
funksiyalarini tо‘laqonli ishlashini ta’minlaydi. Vatanimizni mustaqillikka erishishi milliy
jismoniy madaniyatimizning tarixiy mazmunini bilib olishimizga yо‘l ochib berdi. Badan
tarbiya dori-darmonsiz inson tanasining fiziologik sog‘lomlashtiruvchi mexanizmini safarbar
qilishga imkon yaratadi. Xalqimiz salomatligini mustahkamlash yо‘lida jismoniy tarbiyadan
milliy an’analar asosida foydalanish uchun keng yо‘l ochildi. Nasl haqida g‘amxо‘rlik qilish
xalqimiz va mamlakatimiz ertangi kuni haqidagi muqaddas burch ekanligini xalqimiz juda
yaxshi tushunadi.

Qisqa masofalarga yuguruvchilarning yillik sikl davomidagi mashg'ulot
faoliyati tahlili quyidagi xulosaga kelishga imkon beradi. Ishlab chiqilgan mashg'ulot
dasturlari deyarli to'liqligicha bajarildi. Mashg'ulot jarayoni ushbu ko'rsatkich uchun avval
ishlab chiqilgan sport formasiga erishish qonuniyatlari asosida tashkil qilindi, tajriba
guruhlarida jismoniy va masofaviy tayyorgarlikdagi tahlil qilinayotgan belgilar bo'yicha
chetga chiqishlar "oqilona" dinamika sifatida rejalashtirilgan ko'rsatkichlarga mos keladi.

Muskullarni harakatga keItiruvchi nerv hujayralari, ya'ni motoneyronlarning har biri o'z tolalari orqali o'nlab va yuzlab muskul tolalari bilan tutashadi. Nerv tolasi muskul tolasi bilan tutashadigan joyda yupqa pardadan iborat maxsus plastinkalar bo'lib, ular sinaps deb ataladi. Motoneyron, uning tolasi va u tutashgan muskul tolasi birgalikda muskul-nerv harakat birligini hosil qiladi.

Ushbu maqolada yurtimizda yosh avlodning kelajagi uchun sportga
qaratilayotgan eʼtibor toʻgʻrisida soʻz borgan boʻlib, ushbu maʼlumotlar kerakli adabiyotlar
yordamida yoritib berilgan.

Maqolada zilzilaga oid umumiy tushunchalar, kelib chiqishi va
sabablari, turlari, seysmik o’lkalar va yuz bergan zilzilalar va oqibatlar, zilzila sodir bo’lgan
paytda qilinishi kerak bo’lgan qo’llanmalar haqida ma’lumotlar keltirilgan.

Ushbu maqolada yurtimizda yosh avlodning kelajagi uchun sportga
qaratilayotgan eʼtibor toʻgʻrisida soʻz borgan boʻlib, ushbu maʼlumotlar kerakli adabiyotlar
yordamida yoritib berilgan.

Mashg‘ulotning makrotsikli davomida sportchi vazni shug‘ullanganlik
dinamikasiga bog‘liq holda o‘zgaradi. Bir so‘z bilan aytganda sport turida o‘zini-o‘zi nazorat
kilish maqsadga muvofiqdir. Shuni alohida ta'kidlash joizki, har bir insonga salomatlikdan
ko‘ra muhim ne'mat yo‘qdir. Uni vaqtida qadirlab, sog‘lom turmush tarzida yashash joizdir.

Yosh sportchilarning boshlang‘ich tayyorgarlik bosqichi har tomonlama
jismoniy tayyorgarlikni ta’minlash bilan bir qatorda voleybolga xos harakat qobiliyatlarini
maqsadli tarbiyalash zarurligiga urg‘u berilishiga e’tibor qaratadi.

Ushbu tadqiqot ishida Andijon viloyatining paxtaobod tumani 1- sonli
sport maktabi 5-6-7-sinf o’quvchilarining o’pkaning tiriklik sigimi qiymatlari solishtirish
asosida tahlil qilingan.Tadqiqotlarda umumiy qabul qilingan antropometrik tadqiqot
uslublaridan foydalanilgan