Jild 1 № 4 (2024): “Odam fiziologiyasi va hayot faoliyati xavfsizligi fanlarining dolzarb muammolari, innovatsiya va istiqbollari” mavzusidagi Respublika ilmiy-amaliy anjumani materiallari

Pb эмиссиясининг таниқли манбаларига эритиш ва қазиб олиш,
батареялар, пигментлар ва керамика киради. Ушбу металлнинг атроф-муҳитга кўпайиши
ва унинг биологик парчаланмаслиги одамларга таъсир қилиш хавфини оширди. Pb
таъсир қилишнинг асосий йўллари озиқ-овқат, ҳаво ва тамаки баргларида мавжудлиги
сабабли ютиш ва нафас олишдир. Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти (ЖССТ) хавф
туғдирадиган 10 та кимёвий моддалар ёки кимёвий моддалар гуруҳини эълон қилди.

Belgilangan yo‘nalishda katta hajmdagi ma’lumotlarning mavjudligi
oshqozon osti bezi proteolitik fermentlarining oshqozon osti bezi sekretsiyasiga ta’siri
bo‘yicha kichik miqdordagi tadqiqotlarni o‘tkazishga imkon berdi. Ushbu tajribalarning asosiy
vazifasi o‘n ikki barmoqli ichak fermentlarining tuzatuvchi ta’siri prinsipini, bu ta’sirlarning
selektiv tabiatini umumlashtirishga va iloji bo‘lsa, zimogen va faollashtirilgan fermentlarning
ta’siridagi farqlarni ko‘rsatishga imkon beradigan materialni taqdim etishdan iborat edi.
proteinazlar

Ushbu dissertatsiya psixotrop moddalar haqida to'liq ma'lumot beradi,
ulardan foydalanish bilan bog'liq muammolarni yoritadi va ularni hal qilish yo'llarini taklif
qiladi

Ushbu maqola yoshlarni jismoniy chiniqtirish shuningdek, jismoniy
mashqlarning inson tanasiga ta’siri tahlil qilinadi va jismoniy rivojlanish zarurati haqida
ma’lumot keltirilgan.

Turli ta’lim yo‘nalishlarida tahsil olayotgan talabalar, shu jumladan turli
kasb sohalarida mehnat qilayotgan mutaxassislarda salomatlik va kasbiy-amaliy jismoniy
tayyorgarlik darajasini oshirishda jismoniy sifatlar, harakat ko‘nikmalari va malakalari,
ayniqsa, koordinatsion qobiliyatlarni shakllantiruvchi mashqlarning o‘rni beqiyos ekan.

Ushbu tadqiqot ishida Andijon viloyatining paxtaobod tumani 1- sonli
sport maktabi 5-6-7-sinf o’quvchilarining o’pkaning tiriklik sigimi qiymatlari solishtirish
asosida tahlil qilingan.Tadqiqotlarda umumiy qabul qilingan antropometrik tadqiqot
uslublaridan foydalanilgan

Mazkur maqolada hozirgi kunda insonlar o’rtasidagi psixotrop
moddalarni iste’mol qilish oqibatida ularga doimiy o’rganib qolish. Doimiy tarzda iste’mol
qilish oqibatida turli kasallikarni ortib olish haqidagi ma’lumotlar berilgan.

Bugungi kunda jamiyatimiz, ilm-fan, ommaviy axborot vositalarining
rivojlanishi, yangi texnika va texnologiyalarning paydo bo‘lishi, bir tomondan hayot sifatini
yaxshilasa, ikkinchi tomondan keng ko‘lamli ofat va falokatlar (favqulodda vaziyatlar) xavfini
oshiradi.

Ushbu maqolada sog‘lom turmush tarzi va unga bo‘lgan hayot ehtiyoji
haqida muallif tomonidan fikr mulohazalar keltirilgan. Qolaversa, turmush tarzini
rivojlantirish bo’yicha tavsiyalar ishlab chiqilgan.

Jamiyat taraqqiyoti jarayonida shakllangan har qanday ijtimoiy, moddiy,
ma’naviy narsa yoki hodisa o‘tmishda ijobiy ahamiyat kasb etgani uchungina emas, balki
kelajak istiqboli uchun yangi imkoniyatlar yaratib berishga qodir bo‘lganligi sababli ham
qadriyat deb ataladi. Aniqroq aytganda, qadriyatlar jamiyat va ma’naviy taraqqiyotning zaruriy
mahsulidir. Buni yoshlar ma’naviyatiga singdirishda olimalarning o‘rni beqiyos.

Ushbu maqolada rivojlanish deganda, tom ma’noda odam organizmida
kuzatiladigan, uning barcha tizimlarining tashkillanish darajalarini murakkablashishini
oshishini chaqiruvchi miqdoriy va sifatiy o‘zgarish jarayonlari tushuniladi. Rivojlanish o‘z
ichiga uchta asosiy omilni qamrab oladi; o‘sish organ va to‘qimalarning tabaqalanishi,
shakllanish (organizmga xos va monand bo‘lgan shaklni olishi). Ushbu omillar bir-biri bilan
uzviy bog‘ liq va bir-birini to‘ldirib turadi.

Yadro energiyasi va radioaktiv moddalar. Tekshirish usullari. 1 Grey
dozada nurlantirilganda. 2 Grey dozada nurlantirilganda. 4 Grey dozada nurlantirilganda. 6
Grey dozada nurlantirilganda. So’lak bezlari to’qimasida amilaza miqdori va qonda
o’zgarishlari.

Olingan tajriba natijalari asosida pustirnik ekstraktining relaksant ta’siri
silliq muskul hujayralari sarkolemmasida joylashgan potensialga bog‘liq Ca
2+
-kanallarini
bloklanishi natijasida va ularni sitoplazmasiga Ca
2+ ionlari kirishi susayishi bilan bog‘liq
bo‘lishi mumkinligini tahmin qilish mumkin

keltirigan mashqlar orqali yosh badiiy gimnastikachilarni koordinatsiya
qobilyatlarini rivojlantirish samaraliroq amalga oshiriladi. Bu esa yosh sportchilarni musobaqa
jarayonlarida mashqlarni muvaffaqiyatli bajarishlari va yaxshi natijalarga erishishlariga
yordam beradi.

Hozirgi vaqtda, sportda trenirovka dasturlarini mazmunini
optimallashtirish uchun har xil ko‘rsatkichlar qo‘llaniladi. Jangovar sambo – aralash
yakkakurash turlarini rivojlanib kelayotgan turi hisoblaandi, unda, musobaqaning qoidalarida
texnik-taktik harakatlarni (TTH) va ularning kombinatsiyalarini zarbali va kurash texnikasini
qo‘llash bilan katta xilma xilligini qo‘llashga ruxsat berilgan. Jangovar samboda
bellashuvlardagi muvaffaqiyat sportchilarning texnik-taktik harakatlarini samaradorligi va
natijaviyligi bilan ta’minlanadi. Yakka zarbali harakatlarga nisbatan kombinatsiyalangan TTH
sportchini texnik-taktik harakatlari arsenalini hajmini, samaradorligi va natijaviyligini
oshirishi aniqlangan, kombinatsiyalarni zarbali kurash texnikasini qo‘llash bilan egallash esa
– bellashuvni muvaffaqiyatli olib borish uchun katta potensialga zamin yaratadi.

Ushbu tezis bolalar ko‘z tuzilishi va ularning kattalar ko‘z tuzilishidan
farqi hamda ko‘z tuzilishining yoshga bog‘liq xususiyatlari to‘g‘risida bayon qiladi.

Ushbu tadqiqot ishida Andijon viloyatining Oltinko`l tumanidagi 48-
umumta’lim maktabning 5-6-sinfda o’quvchilarining qo’l kuchi (o’ng qo’l va chap qo’l)
ko’rsatkichi qiymati tahlil qilingan va jismoniy ko’rsatkichlari o’rganilgan.

Hozirgi kunda bir qator predmetlar uchun umumiy boʻlgan tushunchalar
orasidagi aloqalarni oʻrnatish psixologik va metodik asos boʻlgan integratsiyalangan darslar
tizimini ishlab chiqish va sinovdan oʻtkazish dolzarb ahamiyat kasb etmoqda. Shu bilan birga,
predmetlararo aloqalar dars tarkibi darajasida oʻrgatilishi va zarur oʻqitishning vositalari bilan
ta’minlanishi kerak.

«Atletik gimnastika» fanining talabalarga maktab, litsey va kollejlarda jismoniy
tarbiya buyicha ta’lim berishda, kolaversa sog‘ligida turli nuqsonlari bor o‘quvchilarning
sog‘ligini tiklashda, yoshlarni vatanparvarlik ruxida tarbiyalashda, sog‘lom turmush tarzini
tadbiq etishda samarali o‘rni bordir

Bu noqulay holat tirik organizmlarga ta'sir qila boshlaydi,
ya'ni insonlar [2]. Toksiklikka ko'ra, turli ksenobiotiklar orasida qo'rg'oshin degan xulosaga keladi
keskin bo'lish. Qo'rg'oshin inson organizmiga kirgandan so'ng, u turli xil tizimlarga ta'sir qila boshlaydi
organizmni parchalash orqali. Masalan, qo'rg'oshin bilan ensefalopatiya tanada qachon paydo bo'ladi
qo'rg'oshin yurak-qon tomir tizimiga ta'sir qiladi.

Dunyo miqyosida atrof-muhitning og’ir metallar bilan ifloslanishining
dolzarbligi birinchi navbatda inson organizmiga bunday zararli tuzlarni keng doirada qabul
qilinib salomatligi uchun katta ziyon yetkazayotgani bilan izohlanadi. Og’ir metal tuzlari
organizmning barcha sistemasiga ta’sir qiladi va ular toksik, allergik, kanserogen, gonadatrop
xususiyatli bo’ladi.

Deyarli har birimiz bolaligimizda "tirik" va "o‘lik" suv haqiqatan ham bor
yoki yo‘qligini, bu sehrli suyuqliklar qayerdan kelib chiqqanligini bilishni xohlardik, ular
kamida bir necha tomchi to‘plash va kerak bo‘lganda hayotimizda foydalanish uchun. Ammo
odamlar bejiz aytishmaydi: "Ertak yolg‘on, lekin unda ishora bor!" Yaxshi odamlarga saboq!”

Dalachoy o‘simligi tarkibi o‘rganilganda flavonoidlarga boy ekani
aniqlandi. Shuning uchun ham dalachoy o‘simligidan foydalanib, sintetik preparatlardan farqli
ravishda yon ta’sirlari kam yangi oziq-ovqat qo‘shilmasini yaratish va qandli diabet hamda
yurak-qon tomir kasalliklarida qo‘llash maqsadga muvofiq degan xulosaga keldik.

Salomatlik va qaddi rasolik inson jismoniy kamolatining asosiy
kо‘rsatkichi hisoblanadi va u organizm hamda uning a’zolarini aniq sharoitlarda hayotiy
funksiyalarini tо‘laqonli ishlashini ta’minlaydi. Vatanimizni mustaqillikka erishishi milliy
jismoniy madaniyatimizning tarixiy mazmunini bilib olishimizga yо‘l ochib berdi. Badan
tarbiya dori-darmonsiz inson tanasining fiziologik sog‘lomlashtiruvchi mexanizmini safarbar
qilishga imkon yaratadi. Xalqimiz salomatligini mustahkamlash yо‘lida jismoniy tarbiyadan
milliy an’analar asosida foydalanish uchun keng yо‘l ochildi. Nasl haqida g‘amxо‘rlik qilish
xalqimiz va mamlakatimiz ertangi kuni haqidagi muqaddas burch ekanligini xalqimiz juda
yaxshi tushunadi.

Ogʻiz orqali nafas olish va nafas chiqarish odati nafaqat tanani kislorod
bilan ta'minlashni yomonlashtiradi, balki diafragma va u bilan bogʻliq boʻlgan boshqa
mushaklarning zaiflashuviga olib keladi. Natijada bu gavdani toʻgʻri tutishga salbiy ta'sir
koʻrsatadi.

Ko‘pchilik qorin sohasidagi og‘riqlarni mushak-skelet tizimining
muammolari yoki nevrologik tabiat bilan bog‘liq deb o‘ylaydi. Bu mutlaqo
noto‘g‘ri.Buyrakdagi og‘riq qorin bo‘shlig‘iga tarqalishi mumkin

Zilzila - tabiatda sodir boladigan eng xavfli hodisalarning biridir. Zilzila
yuzaga keladigan iqtisodiy zarar va insonlar halokati bo‘yicha tabiiy ofatlarning ichida birinchi
o‘rinni egallaydi.

Ushbu tezisda gidrometrologik favqulotda vaziyatlar va ularning turlari
haqida va aholi va hududni favqulotda vaziyatlardan muhofaza qilish qisqacha ma`lumot
berilgan.

maqolada yosh futbolchilarni jismoniy tayyorlashda o‘quv mashg‘ulot
ishlarini to‘g‘ri tashkil etishda bularni xisobga olish lozim, sport mashg‘ulotlarida harakatli
o‘yinlardan foydalanish xamda jismoniy sifatlarini rivojlantirish.

Muskullarni harakatga keItiruvchi nerv hujayralari, ya'ni motoneyronlarning har biri o'z tolalari orqali o'nlab va yuzlab muskul tolalari bilan tutashadi. Nerv tolasi muskul tolasi bilan tutashadigan joyda yupqa pardadan iborat maxsus plastinkalar bo'lib, ular sinaps deb ataladi. Motoneyron, uning tolasi va u tutashgan muskul tolasi birgalikda muskul-nerv harakat birligini hosil qiladi.

Hujayradagi erkin radikallar darajasi murakkab antioksidant mudofaa
tizimlari tomonidan nazorat qilinadi. Oksidativ stress sharoitida mitoxondriya
membranasining LPO natijasida uning o‘tkazuvchanlik xususiyati ham o‘zgarishi mumkin.
Bunda, mitoxondriyaning bo‘kish jarayoni kuzatiladi va bu megakanal (mPTP)
o‘tkazuvchanligining keskin ortishiga sabab bo‘ladi. Ushbu holatda mitoxondriya bo‘kishini
amalga oshishi tajribalarda ham o‘z tasdig‘ini topdi. OS bilan bog‘liq mitoxondriya bo‘kishini
turli biofaol moddalar bilan ingibirlash mumkin. Turli patologik sharoitlarda mitoxondriya
bo‘kishini ingibirlovchi o‘simlik moddalari bo‘yicha ma’lumotlar uchraydi. Ammo, izoxinolin
alkaloidlarini yurak mitoxondriyasi bo‘kishiga ta’siri bo‘yicha ma’lumotlar uchramaganligi
sababli quyidagi tajriblar olib borildi.

Odam organizmi hamma vaqt tashqi muhitning turli ta’sirlari ostida
bo’ladi. Organizm hayot faoliyati jarayonida tashqi muhit ta’sirlariga moslashadi. Ularning
ko’pchiligi organizmning normal reaksiyalari uchun zarur bo’lib qoladi. Tirik organizm
g’ayritabiiy ta’surotlarga qarshilik ko’rsata olish qobilyatiga ega. Organizmning himoya
moshlanishlari hamma vaqt ham o’z vazifasini uddalay olmaydi va ta’surotlarning zararli
ta’sirini yenga olmay qoladi. Bunday holatlarda organizmning funksiyalari izdan chiqib,
morfologik sturukturaning buzulishi yuzaga keladi va odam kasallanadi. Ushbu maqola orqali
biz sizlarga qaddi-qomatni tuzulishida ishtirok etadigan umurtqa pog’onasi bilan bog’liq
kasalliklar va ularnig kelib chiqish sabablari haqida qisqacha to’xtalib o’tamiz

Mazkur bitiruv ishida “Odam va hayvonlar fiziologiyasi” faninini
“Endokrin tizimi fiziologiyasi mavzusini yoritishda interfaol metodlarni qo’llash” mavzusi va
undagi fiziologik jarayonlar ichki sekretsiya bezlari va ularning tuzilishi joylashuvi bezdan
ajralib chiquvchi gormonlar organizmga qaday ta’sir ko’rsatishi, ularning organish metodlari
taxlillari keltirib o’tilgan. Ushbu ishda koshimch qiib mahalliy va xorijiy darsliklarining
qiyosiy tahlili o’tkazildi va uning asosida materialni samarali o’zlashtirish uchun eng muhim
bo’lgan darslikning zarur sifati va elementlari aniqlandi. Tadqiqot natijalari asosida xulosa
keltirildi xamda olingan xulosalar berildi. Mavzuni yoritishda ilmiy manbaalar, hamda Odam
va xayvonlar fiziologiya fanidan maxalliy va xorijiy adabiyotlar ham keltirib o’tilgan

Ushbu tadqiqot ishida Andijon davlat universiteti Jismoniy madaniyat
fa’kultetida taxsil olayotgan yosh talabalarning jismoniy rivojlanishi belbog’li kurash sport turi
texnika va taktika usuli tavsiflangan. Shuningdek, mamlakatimizda, belbog’li kurashni o’rni
va axamiyati borasida fikr muloxazalar o’rganiladi.

14-18 yoshli o'g'il bolalarni ko'proq kasbiy tayyorgarlikka ega bo'lgan
intensiv mehnatni talab qiladigan mutaxassisliklar bo'yicha o'qitish sharoitida jismoniy
mashqlarning mavjud rejimi motor funktsiyasining normal rivojlanishini ta'minlamaydi,
o'sishni rag'batlantirmaydi. tananing funktsional imkoniyatlari va o'quvchilarning umumiy
ko'rsatkichlarining oshishi.
Bundan quyidagi xulosalar chiqarish mumkinki, shuning uchun bu rejim yosh
o`quvchilar uchun jismoniy tarbiyaning asosiy vazifalarini to`liq amalga oshirishni ta`minlay
olmaydi;

Ushbu maqolada biomexanik parametrlar (kuch, tezlik, vaqt) - u yoki bu
sifatlarni namoyon qilinishi jadalligini miqdoriy baholash hisoblanadi. Odamning harakat
imkoniyatlarinining barcha ko‘p qirraligini quyidagi harakat sifatlarining, ya’ni: kuch, tezkorkuch, chaqqonlik, chidamlilik, egiluvchanlikning yetarlicha chegaralangan miqdori orqali
tavsiflash mumkin sabablarini interfaol metodlar orqali tushuntiriladi

Ushbu tadqiqot ishida Andijon viloyatining Oltinko`l tumanidagi 48-
umumta’lim maktabning 5-6-sinfda o’quvchilarining qo’l kuchi (o’ng qo’l va chap qo’l)
ko’rsatkichi qiymati tahlil qilingan va jismoniy ko’rsatkichlari o’rganilgan.

"Hayot xavfsizligi" o'quv fanini o'qitishning uslubiy yondashuvlari ko'rib
chiqiladi. Vaziyatli masalalarni yechish, kichik guruhlarda ishlash, “aqliy hujum” usulidan
foydalangan holda o‘quv faoliyatini va amaliy mashg‘ulotlarni tashkil etishning turli uslub va
vositalari muhokama qilinadi.

maqolada bolalarni jismoniy rivojlantirish va jismoniy tarbiya
mashg‘ulotlarida turli mashqlardan foydalanish xamda jismoniy sifatlarini rivojlantirish.

Hozirgi vaqtda qishloq xo‘jaligi, chorvachilik va veterinariya sohalarida biotexnologik
sanoatning ajoyib maxsuloti – fermentli preparatlardan foydalanib qo‘shimcha go‘sht va sut
yetishtirish mumkin. Ratsion tarkibiga qo‘shilgan ferment preparatlari tirik organizmga,
ayniqsa ular ancha yosh bo‘lganda, ozuqa moddalarining yaxshi hazm bo‘lishida yordam
beradi. Tadqiqotlar uchun hayvonlarni ovqat hazm qilishini yaxshilovchi, bakterial ichak
kasalliklarini oldini oluvchi va davolovchi, ozuqaning energetik qiymatini, samaradorligini
hamda ularning mahsuldorligini oshiruvchi mahalliy mikroorganizmlar asosida yaratilgan
probiotikli, fermentli va oqsilga boy, import o‘rnini bosuvchi mahalliy ozuqa yem
qo‘shimchasi tanlab olindi.

Maqolada jismoniy morfologik ko'rsatkichlar muhokama qilinadi
zamonaviy rivojlanayotgan dunyoda talaba qizlarning rivojlanishi. Buning o'ziga xos xususiyatlari
o'qituvchining kasbiy ishi tarkibidagi kompetensiyalar.

Маълумки, сут эмизувчилар ҳаётида лактотроф озиқланишдан аниқ
озиқланишга ўтиш даври ҳал қилувчи аҳамиятга эга. Бу вақтда кирувчи озуқа
моддаларининг миқдори ва сифатида сезиларли ўзгаришлар рўй беради, бу
организмнинг кейинги ривожланиш йўналишини белгилайди.

Inson nafaqat ichish, balki hayotining boshqa sohalarida ham
foydalanadigan suv juda ko'p turli xil xususiyatlarga ega. Bundan tashqari, suv odamlar uchun
foydali yoki zararli bo'lgan o'ziga xos energiyaga ega bo'lishi mumkin. Suvning tarkibi va
xususiyatlariga ta'sir qilishning zamonaviy usuli - elektroliz yordamida oddiy suvdan musbat
yoki manfiy zaryadlangan ionlar bilan ta'minlangan suyuqlik olish mumkin. Bu tirik va o'lik
suv deb ataladigan suvdir.

Mavjud ma`lumotlarga koʼra, qon tomirlarning meʼyoriy funktsiyasi qon
– tomir silliq muskul hujayralari membranasida va sarkoplazmatik retikulumda joylashgan
turli xil ion transport tizimlari faoliyati orqali taʼminlanadi [1,2]. Bunda plazmalemmada
joylashgan potentsialga bogʼliq Ca2+
-kanallari muhim oʼrin egallab, silliq muskul
hujayralarida qisqarish funktsiyasini amalga oshishida Ca2+
-transport tizimlari markaziy
komponentlardan biri hisoblanishi taʼkidlangan [3]. Yuqorida keltirilgan maʼluomtlarni
hisobga olib, ushbu tadqiqot ishining maqsadi 2,3-di-O-galloil--d-gulyukoza(GT-3)
gidrolizlanuvchi taninining relaksant taʼsir mexanizmini oʼrganishdan iborat.

Mashk jarayonida uchta asosiy o‘kitish metodlari o‘kituvchi-murabbiy
bolalarga nimaga va kanday kilib, bilimlarni ongli ravishda xamda to‘liq o‘rgatishni, amaliy
kunikma va malakalar xosil kilishga kanday yullar va usullar bilan erishishlarini yaxshi
tushunishlari kerak. Agar bolalarga yengil atletika mashqlari kattalarni mashqlari singari
mashg‘ulot davomida doimiy olib borilaversa, ularda bu sportga nisbatan qiziqishi susayib
boradi va biz xoxlaganchalik natija bermasligi mumkin.

Dunyoda ta’lim tizimi rivojlanishining yangi vazifalari jamiyat
rivojlanishining har bir yangi bosqichiga mos keladi. Jahonning kо‘pgina mamlakatlarida
maktabgacha tа’lim tizimida jismoniy tarbiya darslari, umumta’lim mаktablaridagi jismoniy
tarbiya va sport faoliyati bolalar salomatligini saqlash va mustahkamlash hamda jismoniy
tayyorgarligini oshirishda zarur ehtiyojga aylanmagan.

Maktabgacha yoshdagi bolalarga ta‘limtarbiya berishda bo‘lajak
tarbiyachi bolalarga ishonch bilan qarashi, ularning mehnatsevarligi, mustaqilligi,
tashabbuskorligini to‘g‘ri taqdirlashi va mustaqil faoliyat qilishlari uchun imkoniyat yaratishi
kerak.

Ushbu tadqiqot ishida Andijon viloyati Asaka tumani 53-umumta’lim
maktabi va Andijon tumani 35-umumta’lim maktabi 5-6-sinf o`quvchilarining chuqur nafas
olganda va chuqur nafas chiqarganda nafas tutib turish ko`rsatkichlari o`lchangan va tahlil
qilingan. Tadqiqot davomida olingan natijalar taqqoslangan.

Ushbu tezisda texnogen tusdagi favqulotda vaziyatlar, ularning tavsifi va
tasnifi. Tеxnogеn tusdagi favqulodda vaziyatlarning kеlib chiqish sabablari. Aholi va hududni
favqulotda vaziyatlardan muhofaza qilish haqida qisqacha ma`lumot beriladi.

Odamning xarakat faoliyati, shu jumladan sport faoliyati xam ma’lum sifat
ko‘rsatkichlari bilan tavsiflanadi. Asosiy jismoniy sifatlarga muskul kuchi, tezkorlik,
chidamlilik, chaqqonlik va egiluvchanlik kiradi. Ayrim mualliflar odamni tezlik-kuch sifatini
xam asosiy jismoniy sifatga kiritadi.

Ushbu tezis to'g'ri ovqatlanish va tez ovqatlanishning ta'siri masalasini ko'rib chiqadi
inson tanasida oziq-ovqat. Vital bo'yicha chiplar, hot-doglar, gamburgerlar kabi mahsulotlarga misollar
inson organlari beriladi.

Zamonaviy texnologiyalar ta'lim sohasida inqilob qildi va ularning
biologiya darslariga integratsiyalashuvi o'quvchilarning o'rganish va mavzu bilan shug'ullanish
usullarini o'zgartirish imkoniyatiga ega. Ushbu ilmiy maqolada biologiya darslarini tashkil
etishda zamonaviy texnologiyalardan samarali foydalanish, ularning o‘quvchilarning
faolligiga, biologik tushunchalarni kontseptual tushunishga va amaliy qo‘llashga ta’siriga
e’tibor qaratiladi. Biologiya ta’limida zamonaviy texnologiyalardan foydalanish bilan bog‘liq
foyda va muammolarni o‘rganib, ushbu maqola ularni muvaffaqiyatli amalga oshirish haqida
tushuncha beradi va o‘qituvchilarga dinamik va immersiv o‘rganish tajribasini yaratishda
ulardan foydalanishni optimallashtirish bo‘yicha tavsiyalar beradi.

Reflekslar-organizmning markaziy nerv sistemasi orqali ichki yoki tashqi
muhit omillari ta’siridan retseptorlar qo’zg’alishiga javob reaksiyasi. Uning ko’rsatishicha,
oliy nerv faoliyati ichki muhit doimiyligini saqlashga qaratilgan tuban nerv faoliyatidan farq
qiladi.Oliy nerv faoliyatini ta’minlaydigan nerv bog’lanishlari bola tug’ilganidan so’ng
shakllanadi. Bu faoliyat bosh miya katta yarimsharlari po’stlog’ining funksiyasidan iborat
bo’lib, odam hayoti davomida shartsiz reflekslar asosida paydo bo’ladi.

Ushbu maqolada О‘qituvchi yangi mavzu mohiyatini yorituvchi matnni
о‘quvchilarga tarqatadi; Talabalarga individual tarzda matn bilan tanishib chiqib, о‘z shaxsiy
qarashlarini maxsus belgilar orqali ifodalaydilar. Matn bilan ishlashda talabalarga quyidagi
“?”,”+”,”v”,”-” maxsus belgilardan foydalanish tavsiya etiladi.

yog' to'qimasi, u turli substratlarning, shu jumladan NADH va askorbat
+ sitoxrom c oksidlanishini o'rganib chiqdi va Mg2 + bilan stimulyatsiya qilingan ATPazning
faollashishini aniqladi. NADga bog'liq substratlar (piruvat + malat, glutamat) yuqori
darajadagi V4 va past RC bilan oksidlanishi aniqlandi. Biroq, süksinat kabi substratda
NADga bog'liq substratning oksidlanishiga qaraganda yuqori V4 darajasi va pastroq RC
aniqlandi. Shuningdek, ekzogen NADH va askorbat + sitoxrom c ning yuqori oksidlanish
tezligi, ATP sintezi bilan birlashtirilmaganligi aniqlandi. YaIMni qo'llashda suksinatda,
NADga bog'liq substratlarda, shuningdek NADH substratida V4 ning nafas olish tezligining
pasayishi aniqlandi.
Shu bilan birga, jigar mitoxondriyalari o'rganildi, ular NADH, askorbat + sitoxrom c
va boshqa substratlarning oksidlanishida engil ifodalanmagan nafas olishni ifodalaydi.
Odam fiziologiyasi va hayot faoliyati xavfsizligi fanlarining dolzarb muammolari, innovatsiya va
istiqbollari” mavzusida Respublika ilmiy anjuman to’plam materillari. 2024-yil 18-may
Andijon davlat universiteti universaljurnal.uz 136
Yog' to'qimalarining mitoxondriyalarida oligomisinga sezgir bo'lgan Mg2+-
stimulyatsiya qilingan ATPazning yuqori faolligi aniqlandi. U DNP-stimulyatsiya qilingan
ATPazaga qaraganda yuqori faollikka ega.
Jigar mitoxondriyalarida jigarrang yog 'to'qimalarining mitoxondriyalariga qaraganda
ekzogen NADH oksidlanish darajasi, shuningdek Mg2 +-stimulyatsiya qilingan ATPazning
sezilarli darajada pastligi aniqlanadi.
Jigarrang yog' to'qimalarining mitoxondriyalarida aniqlangan ekzogen NADH va
askorbat (+ sitoxrom c) ning intensiv oksidlanishi, shuningdek, Mg2+-stimulyatsiyalangan
ATPazaning yuqori faolligi suspenziyada mitoxondriyaning maxsus membrana-g'ovakli
subpopulyatsiyasi mavjudligi bilan izohlanadi. Mitoxondriyaning ATP sintez qiluvchi
populyatsiyasidan alohida mavjud bo'lgan bu subpopulyatsiya intensiv proton oqishini va
to'qimalarning termogenezini amalga oshirishga qodir

Har bir tayyorgarlik turida o‘zining yetakchi omillari borki, ular yordamida
ko‘zlagan maqsadga erishiladi. Shu bilan birga barcha turdagi tayyorgarliklar bir-biri bilan
uzviy bog‘liq. Misol uchun agar o‘quvchi jismoniy yaxshi tayyorlanmagan bo‘lsa, u hujum
xarakatlarini texnik mashqini yaxshi bajara olmaydi. Bunday holda o‘quvchini jismoniy
tomondan chiniqtirish, xujum xarakatlarini mukkamal darajaga ko‘tarish uchun ko‘p marta
takrorlashni talab etadi.

Zamonaviy jismoniy tarbiya tizimida basketbol tobora muhim o'rin
egallaydi. Bu bir qator sabablar va birinchi navbatda, sportning jismoniy tarbiya vositasi va
usuli sifatidagi samaradorligi, uning ommaviyligi, xalqaro sport aloqalarining rivojlanishi va
paydo bo'lishi, basketbolning umumiy madaniy va nufuzli ahamiyatining doimiy ravishda
ortib borayotgani bilan izohlanadi. zamonaviy dunyo.

maqolada biologiyani o'qitishning zamonaviy usullari ochib berilgan.
Ko'pgina biologik jarayonlar murakkab. Biologik ta’lim masalalari bizning mamlakatimiz
bilan bir qatorda boshqa ko‘plab mamlakatlarda ham diqqat markazida

Favqulodda vaziyatlarni oldini olish va ular sodir bo‘lganda talofatlarini
mumkin qadar kamaytirish maqsadida ob’yektlarda Fuqaro muhofazasi boshliqlari kimyoviy,
radioaktiv, portlash xavfiga qarshi maxsus tuzilmalar tuzadilar

Preparat psixotrop vositalarning yangi sinfi, tuzilishi jihatdan
benzodiazepinlar va barbiturat-lardan farq qiluvchi, siklopirrolonlarning vakili hisoblanadi.
Zopiklonni sedativ-uxlatuvchi ta‘siri markaziy nerv tizimidagi GAMK reseptor kompleksdagi
bog‘lanish joylariga yuqori darajadagi yaqinligi bilan bog‘liq.

Kalamush jag‘ osti va til osti bezlarining embrion rivojlanishi. Asosiy so‘lak
bezlarining tuzilish xususiyatlari. So‘lak bezlari avtonom nerv sistemasi tomonidan
innervatsiya qilinishi. Ikkilamchi innervatsiyani mioepitelial hujayralar.

Yurak-qon tomir kasalliklari global miqyosda inson hayoti va sog'lig'ida
kasallanish va o'limning asosiy sabablari hisoblanadi. Ishemik holatlardan keyin funktsional
tiklanishni yaxshilash va infarkt darajasini pasaytirishga katta sa'y-harakatlar berildi. Bunday
holda, tabiiy mahsulotlar, ayniqsa o'simliklarning ikkilamchi metabolitlari yurakni himoya
qiluvchi ta'sirga ega yangi dori vositalarini aniqlash muhum vazifadur [Atanasov]

Ushbu maqolada turli xil ksenobiotiklar inson tanasiga ta'sir qiladi,
oshqozon osti bezida bir qancha o'zgarishlar yuzaga keladi, buning natijasida qandli diabetning
muhim tomoni bo'ladi. va ko'proq semirib ketish va u NOD (semiz bo'lmagan diabetik) deb
ataladi. Va autoimmun diabet NOD bo'lgan bu kalamushlarda mustaqil ravishda rivojlanadi.
Amal qilish muddatiga ko'ra, barcha guruhlardagi har bir kalamushda a-amilaza faolligi
me'da osti bezi homogenati aniqlandi va a-amilaza nisbati o'ziga xos to'qimalarga bog'liqligi
o'rganildi. Yuqoridagi jadvalga muvofiq a-amilaza faolligi mos ravishda oshdi; 50,3%, 36,5%.

Ushbu maqolada ichki organlarning hipokinezi, oqibatlari va ularni davolash
ko‘rib chiqiladi. Gipokineziya va jismoniy harakatsizlik ko‘pincha sinonim so‘zlar
hisoblanadi, ammo ular orasida farqlar mavjud. Shunday qilib, jismoniy harakatsizlik uzoq
muddatli gipokineziyaning oqibatidir va mushak kuchining pasayishi shaklida o‘zini namoyon
qiladi. O‘z-o‘zidan, u jismoniy faoliyatning majburiy kamayishi, masalan, yotoqda dam olish,
harakatsiz turmush tarzi yoki kasbiy xususiyatlar tufayli yuzaga keladi.

Mazkur maqolada muskullarning guruhlari, tuzilishi, muhim vazifalari,
shuningdek silliq muskullarning qo’zg’aluvchanlik, qo’zg’alishni o’tkazish, qisqarish,
elastiklik, plastiklik, chuziluvchanlik, tonuslik va avtomatiya xususiyatlari yoritib berilgan

Yakkakurash sport turlarida kurash olib borish, kurashni uslubini
tushunishga nisbatan turli xil yondashuvlar mavjud. “Bellashuvni olib borish uslubi”
tushunchasining o‘rni va ahamiyatini belgilab beruvchi muhim tushunchalar, shuningdek
ushbu atamaning ta’rifini aniqlashtirishga imkon beruvchi tushunchalar – bular taktika va
strategiya tushunchalaridir. Bellashuv taktikasining vazifalari- muayyan raqibga qarshi
kurashishda harakatlar natijasini belgilab olish. Bellashuv rejasini ishlab chiqish uchun maqsad
belgilash, shuningdek avval ishlab chiqilgan musobaqalar taktikasini inobatga olgan holda
unga erishish yo‘llari hamda vositalarini belgilab olish zarur

Jismoniy mashqlar terapiyasi vositalari gimnastik jismoniy mashqlar,
suvda jismoniy mashqlar, yurish, trenajyorlarda mashq qilish kabi ta’sir qiluvchi terapevtik
omillardir.Jismoniy mashqlar bilan davolash shakllari: ertalabki mashqlar, terapevtik
mashqlar, nafas olish mashqlari, mexanoterapiya, o’lchovli yurish, gimnastik to’plarda
gimnastika, terapevtik suzish, gidrokinez terapiyasi, mehnat terapiyasi.

Bolalarni sog‘lom jismoniy rivojlanishi, o‘quv faoliyati va ish
qobiliyatini yuqori darajada saqlab qolishi, kasalliklarini oldini olish ishlarini tashkil qilish
dolzarb muammolaridan biridir. Ularni yechish uchun aholining jismoniy rivojlanishini
ekologik sharoitga bog‘liq holda o‘rganishni ahamiyati katta.

Ushbu tezisda maktablarda jismoniy tarbiya darslarini tashkil
o’quvchilarda tezlik va chaqonlik sifatlari amalga oshirish bo’yicha tavsiyalar berilgan.

Kimyoviy avariya – bu kuchli ta’sir etuvchi zaharli moddalarning
odamlarning hayoti va sog‘ligiga, biosferaga xavf tug‘diradigan miqdorda atmosferaga
chiqishiga olib keluvchi ishlab chiqarishdagi texnologik jarayonlarning buzilishi, quvurlar,
sig‘imlar, kimyoviy moddalar saqlanadigan omborlar va kimyoviy zaharli moddalarni
tashuvchi transport vositalarining shikastlanishidir [1].

Ta’limning har bir bosqichi o‘zining xususiy va ayrim yetakchi tushunchalari bilan ta’riflanadi. Faqat vazifalar ketma-ket bo‘lsagina o‘qituvchi ta’lim usulini to‘g‘ri yo‘lga qo‘yishi, shu qatorda
ta’lim prinsiplarini, tayyorlov va yo‘llanma beruvchi mashqlardan foydalanishi, usullarni
maqsadga muvofiq qo‘llay olishi mumkin. Ta’lim jarayonining tuzilishi – xususiy vazifalar,
prinsiplar, vositalar va usullarning o‘qitish bosqichlaridagi o‘zaro nisbati turg‘un aloqalari
orqali vujudga keladi.

Ushbu ish kognitivni nazariy o'rganishga bag'ishlangan
yuqori aqliy jarayonlar to'plami bo'lgan miya funktsiyalari;
dunyo haqidagi bilim va u bilan o'zaro munosabatni ta'minlash. Ish muhokama qiladi
diqqat, xotira, fikrlash kabi asosiy kognitiv funktsiyalar;
idrok etish va qaror qabul qilish.

Avitaminoz yoki gipovitaminoz – umuman olganda juda keng tarqalgan
muammo. Vitamin yetishmasligi atrof muhit omillari ta’siri, organizm uchun zarur bo’lgan
vitaminlar kamligi, noto’g’ri ovqatlanish natijasida yuzaga keladi. Ushbu tezisda vitamin
turlari va ular yetishmaganda organizmda qanday patologik holatlar kelib chiqishi va vitamin
yetishmasligida profilaktik choralar haqida ma’lumotlar keltirilgan.

Ushbu tezisda biz yog‘larning inson organizmidagi rolini, jumladan,
ularning biologik funksiyalarini, tasnifini, ratsiondagi manbalarini, sog‘liqqa ta’sirini va
oqilona iste’mol qilish bo‘yicha tavsiyalarni ko‘rib chiqamiz.

Antioksidantlar oksidlovchi stressni oldini olish va hujayralarni
shikastlanishdan himoya qilish orqali inson salomatligini saqlashda muhim rol o'ynaydi.
Ularning ahamiyati saraton, yurak-qon tomir kasalliklari va erta qarish kabi turli
kasalliklarning oldini olish bilan bog'liq. Ushbu referat antioksidantlarning inson
organizmidagi ahamiyati va ularning umumiy salomatlikka ta'sirini muhokama qiladi.

Bizning respublikamiz xududida kurashning ikki turi mavjud bo‘lib bu
Buxorocha va Farg‘ona qoidalari bilan kurashishdir. Milliy sport turlari alohida olganda har
bir xalq milliy madaniyatning o‘ziga xos elementlari sifatida emas, balki jismoniy harakatining
xozirgi vazifalarini hal qilishning muhim vositasi sifatida namoyon bo‘lmoqda. Spartakiadalar
paytida polvonlarning kuch sinashganlarini hamma ko‘rgan bo‘lsa kerak. Xalq yuksak
jismoniy belgilarga va tehnik mahoratga ega bo‘lgan mashhur kurashchilarni polvon deb
ataydilar. Kurash barcha tantanalarning doimiy yo‘ldoshi.

Ushbu maqolada yurtimizda yosh avlodning kelajagi uchun sportga
qaratilayotgan eʼtibor toʻgʻrisida soʻz borgan boʻlib, ushbu maʼlumotlar kerakli adabiyotlar
yordamida yoritib berilgan.

: Zamonaviy texnologiyalar ta'lim sohasida inqilob qildi va ularning
biologiya darslariga integratsiyalashuvi o'quvchilarning o'rganish va mavzu bilan shug'ullanish
usullarini o'zgartirish imkoniyatiga ega. Ushbu ilmiy maqolada biologiya darslarini tashkil
etishda zamonaviy texnologiyalardan samarali foydalanish, ularning o‘quvchilarning
faolligiga, biologik tushunchalarni kontseptual tushunishga va amaliy qo‘llashga ta’siriga
e’tibor qaratiladi. Biologiya ta’limida zamonaviy texnologiyalardan foydalanish bilan bog‘liq
foyda va muammolarni o‘rganib, ushbu maqola ularni muvaffaqiyatli amalga oshirish haqida
tushuncha beradi va o‘qituvchilarga dinamik va immersiv o‘rganish tajribasini yaratishda
ulardan foydalanishni optimallashtirish bo‘yicha tavsiyalar beradi.

Ushbu maqolada Davlat boshqaruv organlari, mahalliy davlat hokimiyati
organlari, fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari, jamoat birlashmalari, korxonalar,
muassasalar va tashkilotlar, mansabdor shaxslar, shuningdek fuqarolar terrorizmga qarshi
kurashni amalga oshiruvchi davlat organlariga ko‘maklashishlari va zarur yordam berishlari
yoritilgan. Terrorchilikka qarshi operatsiyaga rahbarlik qilish va uni boshqarish har bir
muayyan holatda terrorchilik harakati tahdidi va xavfning ko‘lamlarini inobatga olgan holda
belgilanishlari ko‘rib chiqilgan.

Bugungi kunda “Hayot xavfsizligi asoslari” sohasida ham innovatsion
yondashuv asosida ta’lim tizimini rivojlantirish bo‘yicha turli ilmiy-tadqiqotlar, turli
darajadagi yoki bosqichdagi o‘quv jarayonlarini innovatsion boshqarish, innovatsion faoliyat
uchun o‘qituvchilar tayyorlash sohasida bir qancha ishlar olib borilmoqda.

Maqolada bolalarni sport mashg’ulotlariga jalb qilish, bolalarning sog’lom
rivojlanishida sport mashq elementlarining ahamiyati haqida so’z yurutilgan.

O‘sib kelayotgan yosh avlodni jismonan sog‘lom, ma’nan baquvvat bo‘lishi uchun
hozirgi kunda yurtimizda juda ko‘plab ishlar amalga oshirilmoqda. Ayniqsa qiz bola
organizmini o‘rganish kelajak avlod salomatligini belgilashda sog‘lomlashtiruvchi proflaktik
chora tadbirlarni belgilashda muhim axamiyat kasb etadi. Yurtimizda shu sababli bolalar
sportini, ayol-qizlar sportini rivojlantirishga, aholi o‘rtasida sog‘lom turmush tarzini tashkil
qilish va valontyorlik ishlarini amalga oshirishga juda katta e’tibor qaratib kelmoqda

Ushbu maqolada organizmda qon yopiq doira ichida harakat qilib, katta
va kichik qon aylanish doirasi farqladi. Katta qon aylanish doirasi yurak bilan a’zolar orasidagi
qon haraktini ta’minlab, yurakning chap qorinchasidan aorta arteriya arteriola to‘qima va
2ta kovak vena orqali yurakning o‘ng bo‘lmachasiga kelib quyiladi. Yurakning o‘ng
qorinchasidan 2 ta o‘pka arteriyasiorqali o‘pkaga kiradi va o’pkadan 4ta o‘pka venasi chiqadi
va yurakning chab bo‘lmachasiga kelib quyiladi.

Rhus glabra polifenol fraktsiyasi ekstraktining antioksidant va
kardioprotektiv xususiyatlari, uning tarkibida flavonoid tuzilishga ega moddalar, gallik
kislotasi va uning hosilalari mavjudligi aniqlandi. Bu yurak-qon tomir kasalliklarini davolash
va oldini olish uchun bir vaqtning o'zida kardioprotektiv va antioksidant ta'sirga ega bo'lgan
samarali va xavfsiz vositani olish uchun foydalanish imkonini beradi. Ushbu tadqiqot natijalari
turli yurak-qon tomir kasalliklarining oldini olish va kompleks davolash uchun retseptsiz dori
yaratish uchun Rhus glabradan foydalanish imkonini beradi. Ushbu turga mansub
o'simliklarning yuqorida qayd etilgan barcha biologik faol moddalari ularning farmakologik
ta'sirining keng doirasiga ega ekanligini taxmin qilish uchun asos bo'lib xizmat qilishi mumkin
- kardioprotektiv, antioksidant, immunomodulyator, antitoksik, antitumor va boshqa
xususiyatlarga ega. Inson tanasi kislorod radikallarining zararli ta'siridan himoya qilish
tizimiga ega. Biroq, bir qator patologik kasalliklarda tananing bu tizimi kislorod
radikallarining ommaviy chiqishiga dosh bera olmaydi. Shuning uchun antioksidantlar erkin
radikal oksidlanishiga ta'sir qilish uchun turli xil yurak-qon tomir kasalliklarini davolashda
ishlatilgan[

Hozirda ishemiya sharoitida yurak mitoxondriyasi membranasi
lipidlarining perekisli oksidlanish intensivligi ortishi, ATF sintezi kamayishi, antioksidant
ferment faolliklari o‘zgarishi va mPTP o‘tkazuvchanligini ortishi o‘rganilgan [3]. Ammo
ekspermental ishemiya sharoitida kalamush yurak mitoxondriyasi funksional buzilishlariga
Iridaceae oilasiga mansub Crocus sativus L. o‘simligidan ajratib olingan SFL va Fabaceae
(Leguminosae) oilasiga mansub Alhagi canescens (Regel) B. Keller & Shap. o‘simligidan
ajratilgan narsissin flavonoidlarning ta’siri o‘rganilmagan.

O‘zbekistonda milliy kurash turlari yakkakurash turi sifatida vaziyatli
sport turiga kiradi, chunki bellashuv vaqtida yuzaga keladigan tez o‘zgaruvchan vaziyatlar
bilan ifodalanadi, shuningdek, bu yerda raqib bilan faol to‘qnashuv natijasida paydo
bo‘ladigan chalg‘ituvchi omillarning ta’siri ham katta. 2000 yildan boshlab, matbuotda
Vatanimiz olimlari va tadqiqotchilarining salmoqli ishlari paydo bo‘ldi, ular nafaqat nazariy
va amaliy ahamiyatga ega, balki kurash mavqeini halqaro sport maydonida oshirishga yordam
beradi 2005 yilda belbog‘li kurash uchun yagona qoidalar belgilab berildi.

Jismoniy tarbiya muammolarini hal etishda butun olimlar jamoasi,
ixtisoslashtirilgan fan va o'quv muassasalari samarali ishladilar. Amaliy materiallarning
ko'pligi va yangi naqshlarning ochilishi birinchi yagona jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodologiyasining farqlanishiga olib keldi. Yangi maxsus fanlar “Jismoniy madaniyatni
tashkil etish va boshqarish”, “Mashqlar biomexanikasi”, “Sport psixologiyasi”, “Sport
metrologiyasi”, “Sport fiziologiyasi”, “Terapevtik fizioterapiya”, “Jismoniy gigiena”,
“Valeologiya” va boshqalar

O‘quvchilarga biologiya fanini o‘qitishda axborot texnologiyalari
vositalaridan foydalanish bo‘yicha orttirilgan tajribalar, moddiy bazasi, didaktik
xususiyatlari va ta’lim jarayonida qo‘llash metodikasi bilan tanishtirib borilmoqda. Shu
ma'noda mazkur maqolada o‘quv jarayonini samaradorligini oshirishda raqamli ta’lim
vositalarini joriy etish va undan samarali foydalanish mexanizmlariga e'tibor qaratilgan.

Ushbu maqolada zamonaviy tibbiyot, xususan, biomeditsinani
rivojlantirish masalalari yoritilgan, tibbiyotda genetik injeneriya, hujayra, to‘qima va
immunobiologik texnologiyalarning jadal rivojlanishi tavsiflanadi, eng xavfli kasalliklar -
otoimmün, onkologik, yuqumli kasalliklarni davolash usullari haqida fikrlar bildiriladi. , va
boshqalar.

Zamonaviy dunyoda shaxsning, shuningdek, butun jamiyat hayotining
xavfsizligini ta’minlash masalalari tobora ortib bormoqda. Ilmiy asos xavfsizlikning umumiy
nazariyasidir. Bugungi kun uchun jiddiy muammo boʻlgan va uni hal qilish uchun boshqa
koʻplab fanlardan foydalangan holda hayot faoliyati xavfsizligi oʻz terminologiyasi,
kontseptual sxemalari, nazariy asoslari, tadqiqot usullarini ishlab chiqdi.

Atletik gimnastikasi mashqlarining ta’siri umumiy xarakterga va mahalliy (mushak
guruhiga, mushaklar va skeletlar tizimiga) ta’sir qilishi mumkin. Shunday qilib, atletik
gimnastika yo‘nalishi mashqlari jismoniy madaniyat va sog‘lom turmush tarzi ajralmas qismi
bo‘lgan, har tomonlama rivojlangan va jismonan tayyorlangan shaxsni shakllantirishga
yordam beradi. Og‘irliklar bilan mashq qilish tananing aerob va anaerobik qobiliyatini
oshiradi, katta miqdordagi zaxira kapillyarlarni ochib beradi, ko‘krak qafasining aylanasi,
o‘pkaning tiriklik sig‘imi, dinamometriya ko‘rsatkichlari (qo‘lning kuchi) va jismoniy
sifatlarning sezilarli rivojlanishiga, yog‘ miqdorini kamaytirishga va mushaklarning tarkibiy
qismlarini ko‘paytirishga yordam beradi.

Faoliyat xavfsizligi qadim zamonlardan to hozirgi kunimizga
qadar insoniyatni ilmiy va amaliy qiziqishlarining eng muhim bir tomonidir. Odamzot har
doim o‘zining xavfsizligini ta’minlashga intiladi. Ishlab chiqarishning rivojlanishi bilan bu
masalalar maxsus bilimlarni talab qiladi. Bizning davrimizda xavfsizlik muammolari yanada
keskinlashdi. Ma’lumki baxtsiz hodisalar, yong‘inlar, avariyalar va talofatlardan katta
miqdorda zarar ko‘riladi.

Anemiya – qonda eritrotsitlar va gemoglobin miqdorining kamayishi
bo’lib, bu tez-tez uchraydigan kasallikdir. Dunyo aholisining qariyb 2 milliardga yaqini bu
kasallikdan aziyat chekmoqda. Anemiya 2-darajali bo’lib, turli kasallikning belgisi yoki asorati
hisoblanadi. Asosan bolalar va homilador ayollarda bu kasallik tashxis qilinadi.

Ushbu maqolada biz tana massa ortishiga sabab bo'lgan turli xil
mahsulotlarni o'rganamiz va ularning tanaga zararli ta'sirining sabablari,sog'lom ovqatlanish
prinsiplari hamda ularning inson organizmiga ta'sirini ko'rib chiqamiz.

semizlik, 2-tip qandli diabet va yurak-qon tomir kasalliklarni oldini olish
uchun glyukoza va maltoza tutuvchi oziqa mahsulotlar kamroq istemol qilish maqsadga
muvofiq, chunki ular yuqori darajadagi va davomli giperglikemiyani keltrib chiqaradi.
Uglevodlarga nisbatan extiyojni qondirish uchun kraxmalli mahsulotlarni iste’mol qilish
tavsiya etish mumkin, chunki bu holatda postprandial giperglikemiya kamroq ifodalanadi.

Ushbu maqolada sog‘lom turmush tarzi va unga bo‘lgan hayot ehtiyoji haqida
muallif tomonidan fikr mulohazalar keltirilgan. Qolaversa, turmush tarzini rivojlantirish
bo’yicha tavsiyalar ishlab chiqilgan.

Yosh sportchilarning boshlang‘ich tayyorgarlik bosqichi har tomonlama
jismoniy tayyorgarlikni ta’minlash bilan bir qatorda voleybolga xos harakat qobiliyatlarini
maqsadli tarbiyalash zarurligiga urg‘u berilishiga e’tibor qaratadi.

Ta'lim jarayonining zamonaviy rivojlanishi ta'lim strategiyasini sezilarli
darajada o'zgartiradigan turli xil axborot texnologiyalaridan foydalanish bilan tavsiflanadi.

Maqolada zilzilaga oid umumiy tushunchalar, kelib chiqishi va
sabablari, turlari, seysmik o’lkalar va yuz bergan zilzilalar va oqibatlar, zilzila sodir bo’lgan
paytda qilinishi kerak bo’lgan qo’llanmalar haqida ma’lumotlar keltirilgan.

Ushbu tezisda geologik favqulotda vaziyatlar va ularning turi haqida
qisqacha ma`lumot beriladi.

Tirik organizmda doimo juda ko‘p har xil reaksiyalar bo‘lib turadi.
Natijada barcha hujayra tuzilishlari yangilanadi. Bu o‘zgarishlar tirik tabiatga nisbatan million
marta tez o'tadi.

Adabiyotlardan ma’lumki, Na+
/K+
-ATFaza -hayvon to‘qimalari
hujayra membranasining fermenti bo‘lib, ATF energiyasidan foydalangan holatda, hujayradan
natriy ionlarini tanlab chiqarib yuborish va kaliy ionlarini hujayra ichiga yig‘ish vazifasini
bajaradi. Adabiyotlardan ma’lumki, oaubain Na+
/K+
-AFTaza strukturasida uning faolligini
susaytiruvchi α-subbirlik bilan bog‘lanish xosil qiladi va qon tomir silliq muskul hujayralari
ichida [Na+]in konsentratsiyasi ortishi orqali Na+
/Ca
2+
-almashuv tizimi reversion funksiyasi
asosida [Ca
2+ ]in ko‘payishi qisqarish kuchi ortishini keltirib chiqaradi.

Ushbu maqolada o’sayotgan quyonlarda ovqat hazm qilish sistemasi qay
tarzda borilishi, anatomiyasi va kaekotrofiya haqida malumotlar keltirilgan. Quyonda ovqat
hazm qilish anatomiyasining elementlari va ovqatlanish xatti harakati, shu jumladan
kaekotrofiya Quyonning ovqat hazm qilish tizimi o'txo'r oziqlanishga, shu jumladan o'ziga xos
moslashishga, tishlardan faol mikrobiota bilan kengaygan kaeko-kolik segmentiga va ko'r
ichak hazm qilish zarralarini ajratishga moslashgan.

Yadro energiyasi va radioaktiv moddalar. Tekshirish usullari. 1 Grey
dozada nurlantirilganda. 2 Grey dozada nurlantirilganda. 4 Grey dozada nurlantirilganda. Jigar
to’qimasida amilaza miqdori va qonda.

Qonni va boshqa genlarni xaqiqiy funksiyalari aniqlangandan keyin
temperamentni tabiatini boshqa yo’llar bilan tushuntirshga harakatlar boshlanadi. XX asrning
boshalarida shifokorlar orasida temperamentni tanani anatomik tuzilishi bilan bog’laganlar
ham bo’ldi. Ularni aytishicha to’ladan kelgan odamlar oq ko’ngil ozg’in odamlar esa jaxldor
va ziqna bo’ladi.
Xaqiqitdan ham ko’p xollarda xushchaqchaq insonlar to’ladan kelgan, ta’sirchan,
sovuqqon insonlar esa ozg’in bo’ladi. Biroq buni teskarisi ham bo’lishi mumkin. Temperament
orasida bog’liqlik bor deyishga yetarli asos yo’q.Qonni va boshqa genlarni xaqiqiy funksiyalari aniqlangandan keyin
temperamentni tabiatini boshqa yo’llar bilan tushuntirshga harakatlar boshlanadi. XX asrning
boshalarida shifokorlar orasida temperamentni tanani anatomik tuzilishi bilan bog’laganlar
ham bo’ldi. Ularni aytishicha to’ladan kelgan odamlar oq ko’ngil ozg’in odamlar esa jaxldor
va ziqna bo’ladi.
Xaqiqitdan ham ko’p xollarda xushchaqchaq insonlar to’ladan kelgan, ta’sirchan,
sovuqqon insonlar esa ozg’in bo’ladi. Biroq buni teskarisi ham bo’lishi mumkin. Temperament
orasida bog’liqlik bor deyishga yetarli asos yo’q.

Mamlakatimizdagi xotin-qizlarni jismoniy tayyorgarligi va faollik
darajasini o'rganishga qaratilgan. Ortiqcha vazn muammosidagi xotin-qizlarni jismoniy
qobilyatlari, salomatligi, sog’lom turmush tarzidagi jismoniy tarbiyaning ro’li to’g’risida so’z
olib boriladi.

Har bir masofadagi olishuv turli-tuman sharoitlarda o‘tadi va o‘zining
qonuniyatlariga ega. Zarbalarni berish va himoyaga o‘tish vaqti raqiblar o‘rtasidagi masofaga
bog‘liq. Jangovar masofa qancha qisqa bo‘lsa, zarba shuncha tez va sezilmasdan nishonga
yetib boradi hamda undan himoyalanish shuncha qiyin bo‘ladi. Masofa qancha uzoq bo‘lsa,
bokschi raqibi zarbalaridan shuncha osonlikcha himoyalanadi. Har bir masofa uchun
zarbalardan himoyalanish imkoniyatini belgilab beruvchi vaqt chegarasi mavjud. Bokschi
qizlarda uzoq masofada o‘rta masofaga qaraganda, o‘rta masofada esa yaqin masofaga
qaraganda himoyalanish uchun yaxshi sharoit mavjud. Uzoq masofada o‘rta masofaga nisbatan
harakatlarni bajarish uchun vaqt ko‘p bo‘lishiga qaramasdan, u baribir sekundlarda
hisoblanadi.

Mashg‘ulotning makrotsikli davomida sportchi vazni shug‘ullanganlik
dinamikasiga bog‘liq holda o‘zgaradi. Bir so‘z bilan aytganda sport turida o‘zini-o‘zi nazorat
kilish maqsadga muvofiqdir. Shuni alohida ta'kidlash joizki, har bir insonga salomatlikdan
ko‘ra muhim ne'mat yo‘qdir. Uni vaqtida qadirlab, sog‘lom turmush tarzida yashash joizdir.

Hozirgi kunda tibbiyotda dori vositalarining keng ko’lamda ishlatilishi
oqibatida o’tkir zaharlanish holatlari tez-tez uchramoqda. Ayniqsa o’z-o’zini davolash
maqsadida psixotrop preparatlarini ishlatilishi maishiy «kimyo» kasalligiga» sababchi
bo’lmoqda

Bu tezisda; aholini vaqtincha joylashtirish hududlari; tadbirlarning
bajarilish muddatlari; transportda olib chiqish tartibi; ko‘chirish yo‘llarida jamoat tartibini va
yo‘l harakat xavfsizligi ta’minlashni tashkil etish haqida ma`lumot berilgan.

Ushbu maqolada sportda steroidalarning ommalashishi va sportchilar
o‘rtasida uni iste’moli ortib borayotgani uning oqibatida turli noxush xolatlarga olib
kelayotgani xaqida so‘z yuritilgan.

Bizning tadqiqotlarimiz shuni ko'rsatdiki, uzoq muddatli pasayish
yuqori harorat va insolyatsiya ta'sirida jismoniy faollik darajasi;
energiya sarfini sezilarli darajada kamaytirishga olib keladi, bu esa tezlikni pasayishiga olib keladi
mikroerglarning sintezi, oksidlanish va fosforlanishning ajralishi, umumiy o'zgarishlar
gaz almashinuvi, mushaklarning kuchi va ishlashi kamayadi va funktsiya kamayadi
mushak tolalari, bu metabolizm va faollikning pasayishi bilan birga keladi
fermentlar, katabolik jarayonlarning ustunligi, mushak massasining pasayishi,
tana vazni va mushaklar kuchini yo'qotish.

Zamonaviy tushunchalarga ko'ra, ozuqa moddalarining hazm bo'lishi uch
bosqichli jarayon bo'lib, bo'shliqda hazm qilish, membrana hazm qilish va so'rilishdir [1].
Steroid gormonlar o'sayotgan organizmda bu jarayonlarni tartibga solishda muhim rol
o'ynaydi. Ko'pgina fitokdisteroidlar ham keng doiradagi biologik ta'sirga ega ekanligi
aniqlandi, bu ularning organlar va to'qimalarda bir qator fiziologik va biokimyoviy
jarayonlarga aniq tartibga soluvchi ta'sirida namoyon bo'ladi

Xorijiy adabiyotlarni va maxalliy adabiyotlarni taxlili o‘tkazish. Xorijiy
o‘quv va ilmiy adabiyotlarni tarjima va tahrir qilish hamda o‘quv jarayonida kullash, xorijiy
davlatlar tajribalaridan foydalanish.

Tezisda jigar jarohatida yog‘lar, fosfolipidlar, xolesterin miqdorining
o‘zgarishi va ularni mo‘tadillashtirish yo‘llari, shuningdek jigarning zararli moddalarni
zararsizlantirish mexanizmlari ko‘rsatilgan

O‘quvchi yoshlarni sog‘ligini mustaxkamlashda yengil atletika sport
turining ahamiyati. O‘quvchi yoshlarni yengil atletika mashg‘ulotlari orqali sog‘lomlashtirish
jarayonlari taxlil qilindi.

Mamlakatimizda yakkakurash sport turlari faol rivojlanib kelmokda bu
esa yukori malakali yakkakurashchilar sport maxoratining muvaffakiyatli takomillashuvini
ta’minlovchi yo‘llarni izlab topishni dolzarb kilib qo‘ymoqda.

Salomatlik Allohning o’z bandalariga bergan eng ulug’ ne’mati bo’lib,
aksariyat hollarda qadriga yetilmaydi. Insonlar o’z tanalarini qanday tuzulganligi va ular bilan
qanday munosabatda bo’lishni to’g’ri yo’lga qo’ya olsalar ularda kasalliklarni oldini olish
imkoniyati ko’proq bo’ladi. Sizlar bilan ushbu maqola yordamida tanamizning mukammal va
murakkab bo’lgan ko’p vazifali a’zosi umurtqa pog’onasining anatomiyasi haqida
bilimlarimizni yanada kengaytiramiz.

Ta’limda innovatsion pedagogik texnologiyalar joriy etilishi
sharoitida zo‘riqishning o‘quvchilar jismoniy, intellektual ish bajarish qobiliyatiga ta’sirini
fiziologik asoslash ta’lim jarayonini optimallashtirishda dolzarb ahamiyatga ega [1].

Ushbu tezisda atrof muhitni Ekologik tusdagi favqulotda vaziyatlari
haqida qisqacha ma`lumot beriladi.

Jismoniy madaniyat moddiy va ma’naviy qadriyatlar muvofiqligida namoyon bo‘ladi.
Moddiy ne’matlar sifatida sport inshootlari, sport jixozlari va anjomlari, sport kiyimlari hamda
tibbiy ta’minotni o‘z ichiga oladi. Ma’naviy qadriyatlar sport turlari va o‘yinlarining
qiziqarliligi, ommaviylik, targ‘ibot va tashviqot ishlari, ommaviy axborot vositalarida
yoritilish, jismoniy tarbiya va sport tizimining faoliyati, yuqori malakali sportchilar hamda
olimpiya zaxiralari tayyorlash tizimi, yurtdoshlarimizning xalqaro sport musobaqalardagi
muvaffaqiyatlari, mamlakatimizda xalqaro sport masobaqalari va tadbirlarini tashkil etilishida
aks etadi.

CHarchashning paydo bo‘lishida muskullarning qon bilan ta’minlanishi
muhim o‘rin tutadi. Statik ish bajarishida muskullarning doim bir xil holatda qisqarib turishi
tufayli ularning qon bilan yomon ta’minlanishi tez charchashni yuzaga keltiradi (masalan,
og‘irlik ko‘tarish). Uzoq masofalarga yuguruvchilarda charchash nerv tizimidagi markazlar
bilan harakat a’zolari orasidagi boshqaruv koordinatsiyasining buzilishidan kelib chiqadi.
Bunday charchash yurak qisqarishining kuchsizlanib qolishi, qisqarish sonining esa ko‘payishi
va natijada yurak ishi unumdorligining pasayishi bilan xarakterlanadi. SHu bois tananing
kislorod bilan ta’minlanishi pasayib ketadi, qonda anaerob parchalanish mahsg’ulotlari
ko‘payib bu hol esa o‘z navbatida umumiy charchashni chaqiradi.

Bu dunyoda shunday insonlar bo‘ladiki, ular hayotlik chog‘idayoq o‘zlari uchun
kishilar xotirasida abadiy saqlanib qoladigan haykal o‘rnata oladilar. Donishmanddan:
“Dunyoda eng badavlat kishi kim?” – deb so‘rashganda, u “Dunyoda eng badavlat kishi”
shogirdi bisyor muallimdir”, – deb javob bergan ekan. Chin ma’noda bu gap haq gap. Sahovatli
o‘qituvchilar yaxshi shogirdlarni yetishtirib chiqardi”, degan edi rus olimi matematik
M.V.Ostrograuskiy. Yaxshi insonlar, yaxshi ustozlarning ishlari bir necha asrlarga tatigulik
bo‘ladi. Ana shunday insonlardan biri o‘z sohasining taniqli olimi, kamtarin ustoz g‘amxo‘r
rahbar, tashkilotchi mehribon ota, nevaralarining sevimli bobosi Andijon davlat universiteti
dotsenti biologiya fanlari nomzodi Ergashboy Xalilov edi.

Yer yuzida jamiki bor narsa albatta nafas oladi. Nafas
olish (lotincha: respiratio) — organizmga kislorod kirib, undan karbonat angidrid (CO2)
chiqib ketishi, shuningdek, hujayra va toʻqimalarda kislorod yordamida kechadigan organik
moddalarning oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari natijasida organizm hayot faoliyati uchun
zarur boʻlgan energiya ajralib chiqishidan iborat jarayonlar majmui.

Hozirgi vaqtda klonal mikroko'paytirish usuli eng ko'p qo'llaniladi
viruslar bilan kasallangan o'simliklarni davolash uchun ishlatiladi. Muvaffaqiyatli uchun
o'simliklarning klonal mikroko'payishi maxsus kompleksni talab qiladi
jihozlangan xonalar, shu jumladan ozuqaviy sterilizatsiya xonalari
atrof-muhit va idishlarni yuvish; izolyatsiyalash, to'qimalarni transplantatsiya qilish va o'simliklarni bo'linish uchun qutilar;
ozuqa muhitida izolyatsiya qilingan to'qimalarni o'stirish uchun termostatik va
qayta tiklangan o'simliklarni olish; etishtirish va ko'paytirish uchun issiqxonalar
ona o'simliklari.

Maqolada kurash sport turida sportchining texnik-taktik va jismoniy
tayyorgarligida pedagogning mahorati qo`llayotgan professional usullari orqali tahlil qilinadi.
Shuningdek, kurash turlarini o‘rni, kurash mashg‘ulotlarida umumiy rivojlantiruvchi va
maxsus mashqlarni o‘rgatish, kurashning muayyan turi texnikasi va qoidalarini o‘rgatish
sifatlarni rivojlantirish borasidagi fikrlar o`rtaga tashlanadi.

Harakatli o‘yinlar boshlangich sinf darslarida ham ancha keng o‘rin oladi.
Bu sinflardagi harakatli o‘yinlar jismoniy tarbiya darslarida hosil qilingan harakat ko‘nikmalarini
takomillashtirish va mustahkamlash uchun xizmat qiladi. Darsning asosiy qismi muayyan
vazifani amalga oshirishga, masalan, basketbol uyinining asosiy elementlarini o‘rgatishga doir
o‘yin materiallaridan iborat bo‘lsa, uning kirish kismida "To‘plar poygasi" singari harakatli
o‘yinlardan foydalanish mumkin. Bunday hollarda darsning asosiy qismiga "Ovchilar va
o‘rdaklar", "Otishma" o‘yinlari kiritiladi. Darsga bolalarga notanish bo’lgan o’yinlarni
kiritmaslik kerak.

Murabbiy tomonidan amalga oshiriladigan boshqarishning psihologik –
pedagogik vositalarini ko’rib chiqayotib, ularning asosiylari ishontirish, tushuntirish,
singdirish kabilardan iborat ekanligini anglaymiz. Sportchilar pisihologik va pedagogic
tarbiyani faqatgina murabbiylaridan emas o’zlarining yashash sharoitlaridan kelib chiqan
holda yani o’z oilasi, yaqinlari, do’stlari tas’irida ham tarbiyalanadilar.

Ayollar sog’ligi jamiyatning eng muxim masalasidir. Sog'lom farzand
dunyoga keltirishi birinchi navbatda uning sog'ligiga bog'liq. Ushbu ishda ayollar sog’ligi
saqlash masalasi ko’rilgan.

Yurak-qon tomir kasalliklari (KVH) global miqyosda o'limning asosiy sababi
bo'lib qolmoqda, bu barqaror va foydalanish mumkin bo'lgan profilaktika va terapevtik
yondashuvlarga shoshilinch ehtiyojni ta'kidlaydi.

Radiatsiyaviy xavfli obyektlarda, atom energetika qurilmalarida, bojxona
maskanlarida, yadroviy chiqindi va radioaktiv moddalar omborxonalarida sodir bo‘ladigan
avariyalar obyekt ishchi xodimlari va obyekt atrofida yashaydigan aholining sog‘ligi va
hayotiga jiddiy xavf tug‘diradi.

Yong‘inni oldini olish va sodir bo‘lganda uning oqibatlarini bartaraf etish
uchun insonlarda yetarli ko‘nikmalar bo‘lishi zarur. O‘tgan davrlarga qaraganda hozirgi kunda
mamlakatimiz bo‘ylab juda ko‘p yong‘inlar bo‘layotganligini kuzatishimiz mumkin. Keyingi
paytlarda yong‘inlar asosan ishlab chiqarish korxonalarida, savdo majmualarida va bozorlarda
sodir bo‘layotganligini guvohi bo‘lib turibmiz. Maqolada aholi va tovar moddiy boyliklarni
yong‘in va portlashdan himoya qilish tadbirlari, yong‘in sodir bo‘lish holatini baholash,
xavflar mavjudligi va ular qanday paydo bo‘lishini aniqlash to‘g‘risida so‘z yuritilib, yong‘nni
oldini olish yuzasidan tavsiyalar berilgan. Shu bilan birga yong‘in sodir bo‘lgan aholini va
moddiy boyliklarni ko‘chirish tadbirlari haqida bayon qilinadi.

Ushbu maqolada milliy o'yinlarning ko'payishidagi roli haqida so'z boradi
bo'lajak jismoniy tarbiya o'qituvchilarining ijtimoiy faoliyati. Ular haqida fikrlar
foydalari, turli uylarni ijtimoiy joylashtirishning zararli ta'siri
yosh avlodni shakllantirishda tarmoqlar.

Maqolada hujayraning apoptoz yoki nekroz yo‘li bilan nobud bo‘lishida
mitoxondriya membranasi permeabilizatsiyasi muhim hisoblanadi. Hujayra o‘limiga olib
keluvchi signallarni ko‘pchiligini mitoxondriyaga keladi, masalan, bu jarayonda Bid va Bad
kabi Bcl-2 oqsillari ishtirok etadi.
Hujayra ichki signallarining yangidan hosil bo‘lishining turli yo‘llari kaspazalar
tizimining faollashuviga, sitozolda Ca2+, azot (II) oksid, amfipatik peptidlar va seramidlar
konsentratsiyasining oshishiga, bevosita yoki bilvosita holatda, mitoxondriya ion
o‘tkazuvchanligini o‘zgarishiga olib keladi

ushbu maqolada gipokineziya hamda gamma nurlarining organizmga
o’zaro ta’siri va ushbu ta’sirlar natiasida kelib chiqadigan har xil kasalliklar va organizmda
kuzatiladigan turli xil o’zgarishlar haqida fikr yuritiladi.

Silliq muskul hujayralari sarkoplazmatik retikulum (SR) Ca2+
-transport
tizimlari ya‘ni rianodin retseptori (RyR) va inozitol-1,4,5-trisfosfat retseptori (IP3R) hamda
Ca2+
-ATFaza (SERCA) asosan SMH lari Ca2+ gomeostazining regulyatsiyasida muhim
ahamiyat kasb etadi [1; 50-86-b.; 2; 266-286-b.]. SERCA faolligi orqali Ca2+ gomeostazida va
hujayra ichki [Ca]i konsentratsiyasini kamaytirishda ishtirok etadi. Shuningdek, SERCA orqali
Ca2+ ionlarining konsentratsiyasi kamaytiriladi va silliq muskul hujayralarining bo‘shashishiga
olib keladi [3; 84-93-b.]. IP3R retseptorlari - yoki rianodin retseptorlari (RyR) – SR dan
sitozolga Ca2+ ionlarining chiqishini ta‘minlovchi kanallar hisoblanadi [4; 2-9-b.]. Yuqorida
keltirilgan maʼluomotlarni hisobga olib, ushbu tadqiqot ishining maqsadi 1,2,6-tri-О-galloil-
-D-gulyukoza (GT-2) gidrolizlanuvchi taninining aorta silliq muskul preparatiga relaksant
ta‘sirida sarkoplazmatik retikulum rianodin retseptorining ishtrokinini baholash mexanizmini
oʼrganishdan iborat.

Ilmiy maqolani yozishdan maqsad, yosh gandbolchilarni saralash
metodikasini takomillashtirish, gandbol sport o‘yiniga xos ustuvor qobiliyatlarini tahlil qilib,
rivojlantirish bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqishdan iborat. Milliy xarakatli o’yinlar orqali qo’l
to’pi bilan shug’illanuvchi talabalarni tezkorlik sifatlarini rivojlantirish ko’zda tutilgan xamda
pedagogik maxorat va shug’illanuvchilarni sog’ligi nazorat qilingan.

O’qitishning xususiy vazifalari sifatida harakat texnikasi, irodaviy sifatlar,
sport texnikasi va voleybol taktikasi, shuningdek, instruktorlik ko’nikmalarini singdirish
kabilarni sanab o’tish joiz. Qo’yilgan vazifalarni amalga oshirish uchun sportchi yuqori
jismoniy, texnik, taktik, ruhiy, nazariy va o’yin (integral) tayyorgarlik darajasiga ega bo’lishi
talab etiladi.

Fiziologik nuqtai nazardan keksa odamlarda funksional xolatni o‘zgarishi
va mexnat qobiliyatchanlikni susayishi ko‘p omillarga bog‘liq bo‘ladi. Eng avvalo ularda
qonning xarakatlanish tezligi sekinlashadi, sirkulyatsiyalanayotgan qonning sig‘imi va uning
oksigenatsiyasi kamayadi, to‘qima va a’zolarda gipoksiya xolati rivojlanadi.

Ma’lumki odam organizmining rivojlanishida irsiyatning ta’siri katta
ushbu manbada organizmning genom strukturasida genetik axborotlarni saqlash, biotik va
ijtimoi omillar xaqida ma’lumotlar birilgan.

Hozirda davrda bir qator yuqumli kasalliklar mavjud bo’lib bularni
o’rganishimiz va bilishimiz juda zarurdir.Har qanday yuqumli kasallik avj olsa epidemiyani
keltirib chiqaradi. Epidеmiya - yuqumli kаsаlliklаrning birоr o‘lkа, vilоyatdа yoki
mаmlаkаtdа kеng tаrqаlib kеtishi. Bundа bеmоrlаr sоni оdаtdаgidаn 5-10 mаrtа ko‘p bo‘lаdi.

Fanlarni o‘qitishda yangi
pedagogik texnologiyalardan foydalanish;o‘qituvchi o‘qitish va o‘rgatish, shuningdek, mavjud
imkoniyat va sharoitlardan unumli foydalanish uchun mas’ul shaxs hisoblanadi. Bu vazifani
bajarish uchun o‘qituvchi o‘qitish jarayoni hamda o‘qitiladigan fanlarning ilmiy va texnik
jihatlarini to‘liq bilishi lozim. Bundan maqsad shuki, o‘qitish uslubi shunday yo‘lga
qo‘yilsinki, bunda o‘quvchilar o‘qitilayotgan fanni to‘liq o‘zlashtira olishsin

Dissertatsiya odamlarda nafas olishni tartibga solish fiziologiyasini o'rganishga bag'ishlangan.
Maqolada nafas olishni boshqaradigan asosiy mexanizmlar, shu jumladan roli muhokama qilinadi
xemoreseptorlar va mexanoreseptorlar, shuningdek, miyadagi nazorat markazlari.

Mashg‘ulotning makrotsikli davomida sportchi vazni shug‘ullanganlik
dinamikasiga bog‘liq holda o‘zgaradi. Bir so‘z bilan aytganda sport turida o‘zini-o‘zi nazorat
kilish maqsadga muvofiqdir. Shuni alohida ta'kidlash joizki, har bir insonga salomatlikdan
ko‘ra muhim ne'mat yo‘qdir. Uni vaqtida qadirlab, sog‘lom turmush tarzida yashash joizdir.

Ushbu maqolada semizlikda 2- tur qandli diabet bemorlar qonida
oksidlanish stressi ko'rsatkichlarini o'rganish va tahlil qilish,2-toifa diabetdagi oksidlovchi
stressning roli va ushbu ko'rsatkichlarni baholash haqida ma'lumotlar berilgan.

Ushbu tezis zaharli metallarning ta’siri va ularning inson organizmiga
ta’siri mavzusiga bag‘ishlangan. Metall atamasi, manbalari va atrof-muhitga tarqalishi va
ularning umumiy xususiyatlari ko‘rib chiqiladi.

Ushbu dissertatsiya to'g'ri ovqatlanish va tez ovqatlanishning inson
tanasiga ta'sirini o'rganadi. Insonning hayotiy organlariga chips va hot-dog kabi mahsulotlarga
misollar keltirilgan

Ma’lumki, uzoq yillar davomida barqaror ijtimoiy munosabatlar sharoitida
ta’lim va fan kabi jamiyatning institutlariga nisbatan munosabat o‘ziga xos tarzda shakllangan.
Misol uchun, sobiq ittifoq davrida hech bir jamiyat a’zosi ta’lim muassasasi yoki ilmiy
tashkilotning faoliyatiga shubha bilan qaramagan, uning sub’yektlari faoliyatiga nisbatan
noxolis munosabatda bo‘lmagan. Endilikda nafaqat O‘zbekistonda balki, butun dunyoda ham
har qanday ijtimoiy institutga nisbatan ishonchsizlik bilan munosabatda bo‘lish tendensiyasi
kuzatilmoqda.

O'z-o'zini tarbiyalash - bu ma'lum shaxsiy yoki ijtimoiy ahamiyatga ega
bo'lgan ta'lim maqsadlariga erishishga qaratilgan maxsus tashkil etilgan, mustaqil, tizimli
kognitiv faoliyat: kognitiv qiziqishlarni, umumiy madaniy va kasbiy ehtiyojlarni qondirish,
shuningdek malaka oshirish.

maqolada biologiyani o’qitishning zamonaviy usullari ochib berilgan.
Ko’pgina edagogi jarayonlar murakkab bo’lib o’quvchilarda biologik jarayonlar obrazini
xosil qilish uchun axborot texnologiyalardan keng ko’lamda foydalanish xaqida yoritilgan.
Multimediya animatsion modellar biologik jarayonlarni tasavvur kilishga va tushunishga,
mustaqil ishlashga imkon beradi.

Ushbu maqolada XX asrning so‘nggi yillarida insonlar faoliyati bilan
bog‘liq bo‘lgan texnogen xususiyatdagi favqulodda vaziyatlarning turi va miqdori oshib
borilayotgaligi, ammo favqulodda vaziyatlar to‘g‘risida to‘lik tasavvurga ega bo‘lishga, imkon
darajada oldini olishga, ayanchli oqibatlarni keltiradigan zararini iloji boricha kamaytirishga
va fuqarolarimizni samarali muxofazalash chora- tadbirlarini topishga erishish kerakligi ko‘rib
chiqilgan va yoritilgan.

O‘quv jarayoniga o‘qitishning loyihaviy usuli joriy qilinadi. Talabalar
bilimlarini baholash, kurs loyihalarini tayyorlash, korxonalar buyurtmasi asosida diplom
ishlari, fan olimpiadalarini birgalikda o‘tkazish, nomdor stipendiyalar belgilash, tegishli
malaka sertifikatlari berish jarayoniga korxona va tashkilotlarning yetakchi mutaxassislari
jalb etiladi.

Ushbu maqolada yurtimizda yosh avlodning kelajagi uchun sportga
qaratilayotgan eʼtibor toʻgʻrisida soʻz borgan boʻlib, ushbu maʼlumotlar kerakli adabiyotlar
yordamida yoritib berilgan.

Yurtimizda inson salomatligini saqlash va aholi o'rtasida sog'lom turmush tarzini keng
targ'ib qilish masalalariga azaldan davlat siyosati darajasida katta e'tibor berilgan. O'zbekiston
Respublikasini rivojlantirishda ushbu masalalar yuzasidan Harakatlar strategiyasi Besh
tashabbus va bir qancha qaror va farmoishlarni misol qilib keltirishimiz mumkin.

Nitrit toksikligining asosiy mexanizmi temirning oksidlanishidir. YA’ni
gemoglobin tarkibidagi temir (Fe2+) ni temir (Fe3+) valentlik holatiga o‘tib metemoglobinni
hosil qilishidadir. Adabiyotlardan ma’lumki, metemoglobin hosil bo‘lishi natijasida inson
to‘qimalari va hujayralariga kislorod yetib borish jarayonida buzilishlar kuzatiladi
Natijada, organizmda turli patologik holatlarning rivojlanishi uchun imkoniyat
yaratiladi. Aytishimiz mumkinki, organizmni niritlar bilan zaharlanishi qon tarkibidagi
metgemoglabin ulushiga bog‘liq. So‘ngi yillarda olib borilgan ilmiy tadqiqotlar inson saratoni
etiologiyasida azot oksidining qonda ko‘payishishini isbotlagan.

Mazkur maqola yurak qon tomir tizimi, uning tarkibiy tuzulishi,
funksiyasi va asosiy vazifalarini yoritadi. Shuningdek, maqolada yurak qon tomir tizimi
kasalliklarining bugungi kunda dolzarb muommoga aylanganligi haqida fikrlar keltirilgan.
Ularni tabiiy va sun’iy yo’l bilan davolash haqidagi ma’lumotlar berib o’tilgan.

Yuqorida olib borilgan tadqiqotlar tahliliga ko‘ra, vinkanin va pirozalin
alkaloidlari kuchli kardiprotektor xususiyatga ega bo‘lib, gipoksiya natijasida yuzaga kelgan
papillyar muskul qisqarish faolligidagi buzilishlarni samarali bartaraf etadi. O‘rganilayotgan
alkaloidlarning ushbu funksiyasi asosan kardiomiotsitlarda [Sa2+]in dinamikasi
modulyatsiyasiga bog‘liqligini taxmin qilish imkonini beradi.

Maqolada sog’lomlashtirish texnologiyalarining mazmun mohiyati,
maqsad, vazifalari hamda jismoniy tarbiya va sportda sog’lomlashtirish texnologiyalarining
dolzarbligi, ahamiyati uning bugungi kunda sog’lom turmush tarzini shakllantirish.
Pedagogik oliy ta’lim muassasalari talabalarining jismoniy tarbiya va sog’lomlashtirish
faoliyati tizimini takomillashtirish hamda talabalarni kun davomida, aqlan va jismonan o’zini
yahshi tutishi ish unimdorligini oshirishdagi jismoniy harakatlanish funksiyalari ilmiy asoslab
berilgan.

Qisqa masofalarga yuguruvchilarning yillik sikl davomidagi mashg'ulot
faoliyati tahlili quyidagi xulosaga kelishga imkon beradi. Ishlab chiqilgan mashg'ulot
dasturlari deyarli to'liqligicha bajarildi. Mashg'ulot jarayoni ushbu ko'rsatkich uchun avval
ishlab chiqilgan sport formasiga erishish qonuniyatlari asosida tashkil qilindi, tajriba
guruhlarida jismoniy va masofaviy tayyorgarlikdagi tahlil qilinayotgan belgilar bo'yicha
chetga chiqishlar "oqilona" dinamika sifatida rejalashtirilgan ko'rsatkichlarga mos keladi.

Yurak muammolari qanday bo’lishi mumkin? Yurakning har qanday
qismida muammolar paydo bo’lishi mumkin:Yurak kameralaridagi mushaklar juda zaif
qisqarishi mumkin, bu esa yurak etishmovchiligiga olib keladi. Yurak klapanlari kasal bo’lsa,
qon klapanlar orqali oqib, yurakka qaytib ketishi mumkin.

Maqolada adaptatsiya jarayonida organizmning haddan tashqari
zo‘riqishi olib keladigan fiziologik tizimlarini uning sharoitlari bilan tartibga solish,
adaptatsion jarayonining buzilishiga olib keladigan omil yoritilgan.

Tabiiy va texnogen xususiyatli favqulodda vaziyatlarda aholini muhofaza
qilish fuqaro muhofazasining asosiy vazifalaridan biridir. Shu sababli ham hududlarda,
jumladan umumta’lim maktablarida favqulodda vaziyatlar sodir bo’lganda muhofaza
tadbirlariga ilmiy jihatdan yondashish bugungi kunning dolzarb masalalaridan biri hisoblanadi
[1].

Diyeta-bu atletlarlarning har kuni o‘ylab yurishi kerak bo‘lgan zarur va muhim
masalasidir. Tarkibi to‘la qimmatli bo‘lgan ovqatlanish ratsioni – hamma sport turlarida ham
yuqori ko‘rsatkichlarga ega bo‘lishni ta’minlaydi. Nimani yesang, shunga yarasha harakat qila
olasan. Ovqatlanish uchun stolga o‘tirishdan oldin aynan hamma sport turidagi sportchilar
o‘zining trenirovka nagruzkasi harakterini qancha energiya sarflashini bilish va shu energiya
miqdorini ovqatda tashkil qilishi lozim.

Yurak-qon tomir tizimi kasalliklari dunyo boʼyicha hozirgi kunga qadar nogironlik va
o‘limning asosiy sababi ekanligicha qolmoqda. Jahon sogʼliqni saqlash tashkiloti
maʼlumotlariga koʼra, barcha oʼlim holatlarining 56 foizi yurak-qon tomir tizimi kasalliklari
oqibatida kelib chiqadi. Yevropa mamlakatlarida yurak-qon tomir kasalliklari yiliga 4,3 mln
(48%) aholi oʼlimiga sababchi boʼladi.